۱-۱ مقدمه:
در سامانه اقتصادی امروز دنیا، انتقال و گزارش اطلاعات صحیح مالی به مراکز تصمیم گیری، اهمیت بسیار زیادی دارد. سهامدارانی که اندوخته های خود را به شکل سرمایه در اختیار شرکتها قرار می دهند، برای آگاهی از چگونگی اداره سرمایه های خود و اطمینان از صحت عمل و کارآیی مدیران، وسیله دیگری جز صورت حساب ها و گزارشهای سالانه شرکتها دراختیار ندارند. دولت نیز به دلایل مختلفی از جمله، اطمینان از صحت مصرف وجوه و منابع کسب درآمد از طریق وصول مالیات و… نیازمند گزارشهای دقیق و صحیح مالی است. از طرف دیگر، اطلاع دقیق از نتایج فعالیت های مختلف اقتصادی و دقت در اجرای اصول حسابداری و برقراری سامانه مناسب انتقال اطلاعات به صورت گزارشهای مالی، عامل مؤثری دردست یابی برنامه های اقتصادی کشور به حساب می آید.
در ارزیابی عملکرد و توان سودآوری یک شرکت، علاوه بر اینکه رقم سود گزارش شده برای سرمایه گذاری مهم است و بر تصمیم های آنها تأثیر دارد، ارتباط سود با سایر اجزای صورت های مالی نیز، مورد توجه خاص سرمایه گذاران است. بنابراین پژوهش هایی که در مورد سود انجام می گیرد، دارای اهمیت زیاد است. امروزه مدیریت سود یکی از موضوعات بحث انگیز و جذاب در پژوهش های حسابداری به شمار می رود. به دلیل این که سرمایه گذاران به عنوان یکی از عوامل مهم تصمیم گیری به رقم سود توجه خاصی دارند و با توجه به بیان اهمیت پژوهش در مورد مسائل مختلف مربوط به بورس و مدیریت سود، پژوهش حاضر با ارزیابی نوع مدیریت سود و بررسی اثر ساختار سرمایه (اهرم مالی) برروی مدیریت سودآوری، در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، گامی بسیار کوچک برای شفاف سازی اطلاعات مالی می باشد. امید است که مشوق گامهای بزرگتر و پربارتر باشد.
با این مقدمه، در این فصل کلیات تحقیق شامل تشریح موضوع تحقیق و بیان مسئله، ضرورت و اهمیت تحقیق، فرضیه ها و اهداف تحقیق و متغیرهای مورد بررسی، ارائه شده و نیز تعریف عملیاتی تعدادی از واژه های تخصصی استفاده شده در رساله به همراه چارجوب فصول آتی معرفی شده است.
۲-۱ تعریف مسئله
شرکت هایی که اهرم مالی بالایی دارند، اگر قادر به پرداخت تعهدهای ناشی از تأمی مالی برون سازمانی نباشند، هم در معرض ریسک ورشکستگی قرار خواهند گرفت و هم قادر به پیدا کردن اعتباردهندگان جدید در آینده نخواهند بود. در چنین شرایطی اگر شرکت تمایل به دریافت وام جدید داشته باشد، از سوی اعتباردهندگان از لحاظ توان پرداخت بدهی در دوره های آتی مورد بررسی دقیق قرار میگیرد؛ بنابراین، برای تداوم فعالیت و سودآوری آتی وجود وجه نقد کافی ضروری است.
تأکید روزافزون تحلیل گران مالی و سرمایه گذاران بر جریان های نقد عملیاتی، به عنوان شاخص شفاف تری از عملکرد شرکت، سبب شده مدیریت انگیز ه های بیشتری برای مدیریت سود داشته باشد تا از این طریق تصویر مطلوبی از جریان های نقد عملیاتی ارائه دهد و بتواند منابع تأمین مالی برون سازمانی را حفظ کند. در نتیجه، شرکت هایی با اهرم مالی بالا در مقایسه با سایر منابع تأمین مالی توجه زیادی به جریان های نقد عملیاتی دارند. مطالعاتی نظیر بتی و وبر (۲۰۰۳) و دیچو و اسکینر (۲۰۰۳) نشان می دهد که شرکت هایی با اهرم مالی بالا به منظور اجتناب از قصور در شرایط قراردادهای بدهی اغلب با مدیریت سود درگیر هستند؛ در این پژوهش ها مدیریت سود با استفاده از معیارهای مبتنی بر اقلام تعهدی اندازه گیری شده است . نتایج این پژوهش ها نشان می دهد که افزایش اهرم مالی با کاهش مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی همراه است؛ البته می توان گفت که شرکت هایی که با افزایش بدهی و اهرم مالی مواجه اند می توانند با مدیریت سود واقعی درگیر باشند. مدیریت سود واقعی با تغییر در زمان بندی یا ساختار فعالیت های واقعی واحد تجاری همراه است؛ لذا، افزایش اهرم مالی می تواند انگیزه ای برای انتقال از مدیریت سود تعهدی به سمت مدیریت سود واقعی باشد .
ژانگ (۲۰۰۶) در مطالعه ای، به طور غیرمستقیم، اثر سطح اهرم مالی را بر مدیریت سود واقعی بررسی کرد. وی این احتمال را بررسی کرد که آیا مفاد قراردادهای بدهی می تواند انگیزه ای برای مدیران در جهت دستکاری جریان های نقدی از طریق فعالیت های واقعی باشد. نتایج بررسی نشان

۸۰

جدول شماره (۳-۱) : انتخاب نمونه

با توجه به مراتب فوق، جامعه آماری تحقیق شامل ۸۰ شرکت است. از سوی دیگر، دوره زمانی تحقیق از سال ۱۳۸۹ لغایت ۱۳۹۳ در نظر گرفته شده است. از دلایل انتخاب دوره زمانی مذکور، امکان استخراج صورتهای مالی و یاداشتهای همراه در طول دوره زمانی مورد نظر است که در طول دوره ۵ ساله مذکور، امکان دستیابی به اطلاعات لازم برای محقق محرز گردیده است.
۳-۴ روش جمع آوری داده ها
جهت جمع آوری داده های این تحقیق اعم از مبانی نظری تحقیق، سوابق تحقیق و داده ها از دو دسته داده ها استفاده شده است:
الف) داده های اولیه
ب) داده های ثانویه
الف) داده های اولیه: به طور مستقیم در رابطه با موضوع و برای اولین بار برای یک پروژه خاص تحقیقاتی جمع آوری می شود.
ب) داده های ثانویه: آن دسته از اطلاعات که قبلاٌ جمع آوری شده و هدف از جمع آوری آنها اجرای پروژه تحقیقاتی کنونی نبوده است.
۳-۴-۱ روش کتابخانه ای
برای تدوین تاریخچه، ادبیات موضوعی و مبانی نظری تحقیق (داده های ثانویه) از اسناد و مدارک، کتابها و مقالات موجود در کتابخانه دانشگاه، مراکز اسناد و مدارک علمی و نیز پایگاههای جستجوی علمی در اینترنت استفاده شده است.
۳-۴-۲ روش میدانی
داده ها و آمار و اطلاعات مورد نیاز این تحقیق از صورتهای مالی سالانه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، گزارشات سالانه بورس تهران و همچنین از نرم افزارهای تدبیر پردازش و ره آورد نوین استخراج گردیده است.
۳-۵ معرفی متغیرها و نحوه محاسبه آنها
۳-۵-۱ معرفی و نحوه اندازه گیری متغیرهای مستقل
متغیر مستقل، متغیری است که پژوهشگر پس از اندازه گیری آن را در مقابل متغیر وابسته قرار می دهد. در راستای اهداف و فرضیه های این تحقیق، اساسی ترین مسئله ای که در این پژوهش به آن پرداخته شده است. با این بیان، متغیرهای مستقل تحقیق حاضر به ترتیب زیر طبقه بندی و اندازه گیری شده اند. در این تحقیق متغیر مستقل عبارتند از:
ساختار سرمایه : میزان استفاده از بدهی و سهام عادی برای تامین مالی دارایی ها می باشد و کلاً شامل قسمت چپ ترازنامه می شود و ارتباط بین بدهی و سرمایه در تامین دارایی های یک شرکت را اهرم مالی می گویند
اهرم مالی شرکت که به صورت زیر محاسبه می شود:
{بدهی های بلند مدت /(حقوق صاحبان سهام+بدهی های بلند مدت)}
۳-۵-۲ معرفی و نحوه اندازه گیری متغیرهای وابسته
متغیر وابسته، متغیری است که همراه با تغییرات متغیر مستقل تحت تاثیر قرار می گیرد و وابستگی مستقیم و یا معکوس نسبت به متغیر وابسته نشان میدهد. در این پژوهش براساس تعاریف ارائه شده، حجم معاملات سهام به عنوان متغیر وابسته تعریف شده است.
مدیریت سود: اقدامات آگاهانه به عمل آمده توسط مدیریت در خصوص چگونگی گزارش سود جهت رسیدن به اهداف خاص به گونه ای که منطبق با اصول و رویه های حسابداری می باشد(نوروش ودیگران ،۱۳۸۴،ص۱۶۹ ).
۳-۶ روش تجزیه تحلیل داده ها
در تحقیقاتی که ارتباط بین دو یا چند متغیر اندازه گیری می شود از تحلیل همبستگی استفاده می شود. در این تحقیق چون هدف بررسی ارتباط بین متغیر و وابسته است، از این نوع تحلیل استفاده می شود.
در این تحقیق پس از اجرای مرحله تحقیق کتابخانه ای و میدانی و استخراج اطلاعات کافی از نمونه ها و محاسبه ارزش های هر یک از متغیرهای، با استفاده از نرم افزارهای Exell و Eviews، به تجزیه تحلیل یافته ها و آزمون فرضیات پرداخته شده است.
۳-۶-۱ تحلیل همبستگی پیرسون و رگرسیون ساده خطی:
تحلیل همبستگی ابزاری است که به وسیله آن می توان میزان ارتباط خطی یک متغیر با متغیر دیگر را اندازه گیری کرد. همبستگی معیاری برای تبیین میزان ارتباط دو متغیر بوده و معمولا با تحلیل رگرسیون به کار برده می شود. موضوع تحلیل همبستگی با دو معیار ضریب همبستگی و ضرب تعیین به شرح ذیل دنبال می شود.
۳-۶-۱-۱ ضریب همبستگی®
ریشه دوم ضریب تعیین است که می تواند مقادیری بین ۱- و ۱+ را به خود بگیرد و علامت آن همان شیب خط رگرسیون (b) است. یعنی اگر شیب خط رگرسیون مثبت باشد، ضریب همبستگی ® نیز مثبت، و اگر شیب خط رگرسیون منفی باشد، ضریب همبستگی نیز منفی خواهد بود. و اگر (b) صفر باشد، ® نیز صفر خواهد بود.
ضریب همبستگی شدت و نوع رابطه را نیز نشان می دهد. ضریب فوق بر حسب روابط زیر محاسبه می شود:
رابطه ۱الی۲)
 
 
۳-۶-۱-۲ ضریب تعیین (R2)
مهمترین معیاری است که با آن می توان رابطه بین دو متغیر x و y را نشان داد. این ضریب میزان انحراف مشاهدات (y)، با برآورد خط رگرسیون را اندازه می گیرد و بین صفر تا یک در نوسان می باشد، به طوری که مقدار صفر بیانگر آن است که خط رگرسیون هرگز نتوانسته است تغییرات y را به تغییرات متغیر مستقل x نسبت دهد و مقدار یک بیانگر آن است که خط رگرسیون به طور دقیق توانسته است تغییرات y را به تغییرات متغیر مستقل x نسبت دهد. رابطه محاسبه ضریب مذکور عبارت است از:

۴-۱ مقدمه
در پژوهش‌های علمی، تجزیه و تحلیل داده‌های آماری جمع‌آوری شده از نمونه‌های آماری، مرحله مهمی از تحقیق تلقی می‌شود، زیرا محقق در این مرحله به نتیجه نهایی خواهد رسید. یعنی با استفاده از یک روش تحقیق، داده‌ها تجزیه و تحلیل، فرضیه ها آزمون و نهایتاً نتیجه‌گیری نهایی انجام خواهد شد.
در فصل سوم روش جمع آوری اطلاعات و پردازش آنها مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اطلاعات لازم جهت آزمون فرضیهها فراهم گردید. در این فصل به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته میشود و اثر متغیرهای مستقل مورد نظر بر متغیرهای وابسته تشریح میگردد.
در این فصل، اطلاعات مربوط به ۸۰ شرکت که نمونه آماری ما را تشکیل داده‌اند در دوره زمانی ۱۳۹۳-۱۳۸۹ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند تا ارتباط بین متغیرها برای آزمون فرضیه های تحقیق بررسی شود. داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار Excel محاسبه و با نرم‌افزار Eviews مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند.
۴-۲ تجزیه تحلیل داده ها
تجزیه و تحلیل داده ها فرایندی چند مرحله ای است که طی آن داده هایی که از طریق بکارگیری ابزارهای جمع آوری در نمونه آماری فراهم آمده اند خلاصه، کد بندی و دسته بندی و در نهایت پردازش می شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل ها و ارتباط ها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید. در این فرایند، داده ها هم از لحاظ مفهومی و هم از لحاظ تجربی پالایش می شوند و تکنیکهای گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاج ها و تعمیم ها بر عهده دارد.
هر پژوهش علمی مبتنی بر سوالاتی است که به ذهن محقق خطور کرده و وی آنها را به صورت فرضیه هایی در متن تحقیق بیان می کند. یافتن پاسخ برای این سوالات یا تصمیم گیری در مورد رد یا قبول فرضیه ها، محقق را بر آن می دارد تا از طرق مختلف به تجزیه تحلیل داده های جمع آوری شده بپردازد. انواع روش های تجزیه تحلیل به شرح زیر است:
۴-۲-۱ تجزیه تحلیل توصیفی
در این نوع تجزیه تحلیل، پژوهشگر داده های جمع آوری شده را با استفاده از شاخص های آماری توصیفی، خلاصه و طبقه بندی می کند. به عبارت دیگر در تجزیه تحلیل توصیفی، پژوهشگر ابتدا داده های جمع آوری شده را با تهیه و تنظیم جدول توزیع فراوانی خلاصه می کند و سپس با کمک نمودار آنها را نمایش داده و سرانجام با استفاده از سایر شاخص های آمار توصیفی آنها را خلاصه می کند. در این پژوهش معروفترین و پرمصرف ترین شاخص های آمار توصیفی عبارتند از : میانگین[۹۳]، میانه[۹۴]، مد[۹۵] ارائه می شود.
۴-۲-۲ تجزیه تحلیل مقایسه ای
در تجزیه تحلیل مقایسه ای علاوه بر این که اطلاعات جمع آوری شده به صورت توصیفی مورد تجزیه تحلیل قرار می گیرند، با یکدیگر نیز مقایسه می شوند. به این معنی که دو یا چند شاخص آمار توصیفی مورد مقایسه واقع می شوند.
۴-۲-۳ تجزیه تحلیل علی
در تجزیه تحلیل علی، ابزار یا شاخص های آماری به کار برده شده همانند روشهایی است که در تجزیه تحلیل مقایسه ای مورد استفاده قرار می گیرد. تفاوت عمده بین این دو روش در این است که در تجزیه تحلیل علی، روابط علت و معلولی بین متغیرهای مستقل و وابسته مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و پژوهشگر با بررسی فرضیه های آماری به استخراج روابط علت و معلولی می پردازد.
با توجه به مطالب فوق، در ادامه این فصل، یافته های تحقیق و نتایج آزمون های آماری و تجزیه تحلیل آنها ارائه می شود. تحلیل آماری با استفاده از آمار توصیفی صورت گرفته و آزمون آماری با استفاده از آزمون های آماری مختلف انجام شده است.
۴-۳ آمار توصیفی
همانطور که در بخش های قبلی بدان اشاره شد، آمار توصیفی بخشی از تجزیه تحلیل محقق را تشکیل میدهد. جدول (۴-۱) این آماره ها را درباره متغیرهای تحقیق ارائه می دهد:

۰٫۰۴۲

۰٫۰۰۷

۰٫۱۷

۰٫۹۰

جدول (۴-۲): نتایج آزمون همبستگی متغیرها

با توجه به نتایج آزمون همبستگی بین متغیرهای مورد بررسی همبستگی قابل توجه ای وجود دارد. همانطور که در جدول فوق قابل مشاهده است بین اهرم مالی شرکت (LEVERAGE) و جریان نقد عملیاتی غیر عادی (ABCASH)، هزینه های تولید غیر عادی (ABCOST) و هزینه های اختیاری غیر عادی (ABEXP) همبستگی وجود دارد و با توجه به منفی بودن ضریب همبستگی نوع رابطه معکوس می باشد.

۴-۵ آزمون مانایی(استایی) متغیرها

سری زمانی[۹۸]، یکی از مهمترین داده های آماری مورد استفاده در تجزیه تحلیل تجربی است. در تحقیقات همواره چنین فرض شده که سری زمانی مانا[۹۹] است و اگر این حالت وجود نداشته باشد، آزمونهای آماری متعارفی که اساس آنها بر پایه t، F و آزمونهای مشابه بنا شده است، مورد تردید قرار می گیرد. از طرفی، اگر متغیرهای سری زمانی مانا نباشد، ممکن است مشکلی به نام رگرسیون کاذب بروز کند. در این گونه رگرسیونها، در عین حالی که ممکن است هیچ رابطه معنی داری بین متغیرهای الگو وجود نداشته باشد، ضریب تعیین( R2) بدست آمده آن ممکن است بسیار بالا باشد و موجب شود که محقق به استنباط های غلطی در مورد میزان ارتباط بین متغیرها کشانیده شود. از این رو در ادامه به بررسی مانایی متغیرها پرداخته می شود.
۴-۵-۱ آزمون ریشه واحد(Unit Root)
آزمون ریشه واحد، یکی از معمول ترین آزمونهایی است که امروزه برای تشخیص مانایی یک فرایند سری زمانی مورد استفاده قرار می گیرد. اساس آزمون ریشه واحد بر این منطق استوار است که وقتی در یک فرایند خود رگرسیونی درجه اول ۱p= باشد (yt = pyt-1 + ut)، در آن صورت سری زمانی yt نامانا است. بنابراین اگر به روش حداقل مربعات معمولی، ضریب p معادله فوق برآورده شود و برابر با یک بودن آن مورد آزمون قرار گیرد، می توان مانایی یا نامانایی یک فرایند سری زمانی را به اثبات رساند.
۴-۵-۲ آزمون دیکی – فولر تعمیم یافته ( ADF[100])
آزمون ADF یکی از سودمندترین آزمونهایی است که برای بررسی مانایی متغیرها مورد استفاده قرار می گیرد. این آزمون مقدار بحرانی مربوط به سه سطح ۱، ۵ و ۱۰ درصد و همچنین مقدار آزمون ADF را محاسبه می نماید. اگر قدر مطلق محاسبه شده آزمون ADF از مقدار بحرانی (در این پایان نامه ملاک ۵ درصد است) بزرگتر باشد، فرضیه H0 مبنی بر نامانایی رد می شود و سری ماناست.

1. از بعد انتخاب شوندگان :

– ایجاد نوعی نظارت بر خود؛ چرا که حداقل در صورت عملکرد منفی، مورد پذیرش مجدد قرار نمی گیرد؛
– تلاش برای حفظ و گسترش پایگاه اجتماعی- سیاسی خود در آینده؛
– ایجاد انگیزه برای تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه.

2. از بعد انتخاب کنندگان :

– احساس موثر بودن برای شهروندان و مسائل جامعه و ایجاد رضایت درونی در آنها؛
– افزایش آگاهی های سیاسی شهروندان در مورد گروه های سیاسی موجود و سوابق و فعالیت های آنان؛
– افزایش میزان مسئولیت پذیری شهروندان.

3. از بعد برگزارکنندگان :

– ایجاد انسجام اجتماعی در سطح ملی و گروهی؛
– تبدیل انتخابات به ساختی نهادینه شده برای جامعه پذیری سیاسی؛
ج) پیامدهای پیش بینی نشده(احتمالی) انتخابات :

1. ایجاد بی تفاوتی سیاسی در شهروندان؛

1. ایجاد رغبت سیاسی در شهروندان؛

1. افزایش تقاضاهای سیاسی اجتماعی شهروندان؛

1. رشد انتظارات سیاسی اجتماعی شهروندان؛

1. تغییر و اصلاح قوانین انتخاباتی(دارابی،۵۸:۱۳۸۸).

۲-۲-۳-۲ ساخت[۲۴] :
در الگوی جامعه شناختی کارکردی به مناسبت الگویی بین نقش های شخصی، ساخت اطلاق می شود. در عرصه ای گسترده می توان ساخت اجتماعی را الگوی ایجاد شده کنش های متقابل انسانی تعریف کرد. به عبارت دیگر، ساخت ها، عوامل موثر اما غیر مشهودی هستند که طی زمان، بر اثر ارتباطات اجتماعی شکل گرفته اند. در واقع، افراد در زندگی خود متاثر از روند جامعه پذیری و جامعه پذیری سیاسی، در قالب هایی خاص رفتار می کنند و بر اساس همین قالب ها، رفتار خود و دیگران را ارزیابی می کنند(پالمر،۴۷:۱۳۷۲). این قالب ها، که به مرور شکل گرفته اند، تاثیر به سزایی در رفتار افراد در عرصه های مختاف دارند :
مرتون، ساخت اجتماعی را انتظام اجتماعی[۲۵] و وسایل پذیرفته[۲۶] شده برای دستیابی به اهداف تعبیر می کند. منظور از انتظام اجتماعی(هنجار ها و رسوم)، در واقع، الزامات و محدودیت هایی است که فرد در حین عمل و رفتار خود با آنها مواجهه می شود(توسلی،۲۳۴:۱۳۷۰).
مرتون یادآوری می کند، الزامات و محدودیت ها فقط عوامل بازدارنده نیستند و منافاتی با فردیت فرد نیز ندارند؛ بلکه این الزامات تنها به مثابه راهنماهایی عمل می کنند که مانع از بروز هرج و مرج در جامعه اند و قواعدی را برای طرز رفتار با افراد جامعه ارائه می دهند؛ ضمن اینکه دقیقا نمی گویند فرد باید چگونه رفتار کند و برای بروز سلیقه های فردی هم زمینه کافی را باقی می گذارند(توسلی،۲۳۵:۱۳۷۰).
با توجه به دیدگاه مرتون و مسئله مشارکت سیاسی، می توانیم بگوییم که انتخابات یکی از راهکارهای پذیرفته شده برای دست یافتن به هدف بر قراری ارتباطات و تاثیر گذاری سیاسی میان شهروندان و نخبگان سیاسی است؛ قواعد و قوانین آن مشخص است و راهنمایی برای رفتار سیاسی محسوب می شود. بنابراین، هر شهروند، با رعایت قوانین انتخابات، تنها به انتخاب نامزدهایی می پردازد که صلاحیت آنها تایید شده است بر اساس اطلاعاتی که از مراجع گوناگون به دست می آورد و منطبق با سلیقه و عقیده خود به عبارت دیگر، هدف انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان تاثیر گذاری سیاسی است و راه پذیرفته شده این عمل در جوامع امروزی برگزاری انتخابات است. همچنین، مرتون، در مباحث خود به نکته ای قابل تامل اشاره می کند :
” هر گاه فرد گرایی مفرط قالب می شود وتنها هدف، کسب موفقیت باشد، دگرگونی ظریفی اتفاق خواهد افتاد؛ در این حال، قواعد و مقررات غیر رسمی توانایی خود را برای نظام بخشیدن از دست می دهند، اعتقاد کلی به این قواعد، بی ارزش و بی پایه جلوه می کند. مجازات های نهادی شده که ابزارهای نظم اجتماعی هستند، اثر بخشی خود را از دست می دهند و همه افراد به مهارت و کاردانی شخصی خود باز می گردند و فردیت، جای مشارکت اجتماعی را می گیرد. این همه نتایجی است که بعضی از جامعه شناسان آن را ویرانگر وحدت اجتماعی می نامند(توسلی،۲۳۵:۱۳۷۰).”