• معارف قرآن و عترت(علیهم السلام).

• مقاله: بحثی مقدماتی دربارهی مقایسه اصول نظری راهنمایی ومشاوره در اسلام با اصول مشاوره انسان گرا، حسینی، سید علی اکبر(۱۳۷۷)، فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره۵۳ و ۵۴٫

• مقاله: ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها در نهج‌البلاغه، ساجدی، محمدهادی، مجله‌ی طوبی، شماره‌ی ۵، اردیبهشت ۱۳۸۵ ش.

• کواکبی، عبدالرحمن، طبایع الاستبداد، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۲ش

• مقاله: استبداد و خودکامگی در تحلیل قرآن، سید ابراهیم سجادی، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، بهار و تابستان ۸۳، شماره ۳۷ و ۳۸٫

۱-۱-۵- سؤالات تحقیق
الف. سؤال اصلی:
راهکارهای اصلی پرهیز از استبداد رأی و خود محوری از دیدگاه آیات و روایات چیست؟
ب. سؤالات فرعی:

1. تأثیر خودمحوری و استبداد رأی در دستیابی به کمال انسانی چیست؟

1. تأثیر تکیه بر عقل جمعی (مشورت) در مهار استبداد چیست؟

۱-۱-۶- فرضیات تحقیق

1. با توجه به اهمیت بازتاب مسألهی توحید (خدا محوری) در رفتارهای فردی و خانوادگی و اجتماعی و همچنین اصل لزوم مشورت به عنوان ارزشی اخلاقی و دینی در اسلام میتوان به پرهیز و دوری از استبداد رأی و خودمحوری دست یافت. از دیگر راههای گریز از این خصیصه، پذیرش خرد جمعی، پذیرش نقش همیاری دیگران در توفیق و داشتن جنبهی نقد پذیری را میتوان نام برد.

1. فرد خود محور و مستبد خود را معیار حق قرار داده و از خرد جمعی استفاده نکرده، در نتیجه زمینهی پیشرفت او در کنار دیگران به وجود نیامده و به نقاط ضعف خود پی نمیبرد و رشد او متوقف شده و این عدم رشد، عدم رسیدن او را به کمال در بردارد.

1. مشورت، زمینهی پیشرفت افراد در کنار یکدیگر را فراهم کرده و عامل موفقیت انسانها در کارها و موجب افزایش نیروی فهم در آنان میگردد، در فرهنگ دینی «مشورت» به مثابهی راهکاری برای جلوگیری از استبداد و خودمحوری و دست یافتن به اندیشههای برتر، مورد تأکید قرار گرفته است؛ مشورت و شَور داشتن با فرهیختگان هر تخصص کاربردی در جامعه، عامل زیربنای استوار و پشتیبان محکمى برای مشورت پذیر خواهد بود و نمیگذارد انسان با «ندانمکاری»، خود را به نابودی بکشاند.

۱-۱-۷- روش تحقیق
روش این پژوهش کتابخانهای و از طریق گردآوری اطلاعات از منابع مربوط، پردازش، ساماندهی و تدوین مطالب است. همچنین از فضای مجازی، و نرم افزارهای مرتبط با موضوع بسیار استفاده شده است. بهرهگیری از آیات قرآن، روایات اهل بیت(علیهم‏السلام) و مراجعه به تفاسیر مختلف و کتب اخلاقی و اجتماعی از دیگر روشهای جمع آوری نوشتار حاضر است.
برای آنکه هر مسئله حل روشنی پیدا کند، باید مفاهیمی که در عنوان آن، ذکر میشود، کاملاً تبیین شود و اگر اشتراک و تشابهی وجود دارد، به کلی رفع گردد، به همین سبب پیش از ورود به مباحث دیگر، لازم است توضیحی پیرامون مفاهیم به‌کاررفته در این پایان‌نامه ارائه گردد. لذا در این فصل ابتدا به بررسی معنای واژههای استبداد و خود محوری پرداخته، سپس مفاهیم مترادف این واژهها که در قرآن، به کار رفته است، را بیان میکنیم.
۱-۲- مفاهیم
۱-۲-۱- واژه شناسی
۱-۲-۱-۱- معنای استبداد
استبداد واژهی عربی و مصدر باب استفعال، که معادل انگلیسی آن Tiranny، Autocracy و Dictatorship میباشد. [۵]این واژه از ریشهی «بَدَدَ» و به معنای «کاری را بدون دخالت کسی انجام دادن و بدون توجه به دیدگاه دیگران به تصمیم و نظر خود عمل کردن»[۶] و «خودسری، خودرأیی و خودکامگی»[۷] و موارد به کارگیری آن جایی است که دخالت و اظهار نظر دیگران به دلیل پیچیدگی و دشواری کار یا همگانی بودن منافع، نتایج و پیامدهای آن، منطقی و بایسته بنماید.[۸]
نویسندهی شهیر مسلمان «عبدالرحمن کواکبی» در اثر مشهور خود «طبایع الاستبداد» میگوید: «معنى کلى و دیرینهی آن: عبارت است از رأى یا تصمیم خودسرانه یک فرد بدون در نظر گرفتن دیدگاههاى دیگران. و چون مفهوم «رأى زنى‏» که نقطهی مقابل استبداد قرار گرفته، مورد پشتیبانى قرآن و حدیث است، بنابراین، استبداد همواره ‏مورد انتقاد نویسندگان اسلامى بوده است.»[۹] در قرآن کریم واژههایی مانند: «لأقطعن»، «جبار»، «رجم»، «طغی»، «عال»، «عنید»، «لیسجننه»، «یفرط»، «استکبار» بیانگر خودکامگی اشخاص است.[۱۰]
استبداد به معنای یاد شده، نقطهی مقابل مشورت است و در سنت و روایات نیز به همین معنی به کار رفته است. امام علی(علیه‌السلام) میفرماید: «مَنِ استَبَدَّ بِرَأیِهِ زَلَّ: هر کس به رأى خود اکتفا کرد، دچار لغزش شده است.»[۱۱]
خودرأیی، حوزهی وسیعی از صحنههای عمل را پوشش میدهد، نه تنها در فعالیتهای ملی که در کارهای خارج از دایرهی حکومت و کارهای فردی نیز زمینه دارد، ولی وقتی در فلسفهی سیاسی مطرح میشود، پذیرای محدودیتی شده و شاخصهای جدیدی پیدا میکند.
۱-۲-۱-۲- معنای خودمحوری
«خودمحوری» به معنای همه چیز را برای خود خواستن، کارهای خود را درست و بیعیب دیدن و دیگران را نادیده گرفتن، است.[۱۲] از دیدگاه ژان پیاژه[۱۳] خودمحوری (خودمیان بینی) حالت روانی بهنجاری است که در آن نبود تمایز میان واقعیت شخصی (واقعیت از دیدگاه و در ذهن