فعالیت‌های عملیاتی متضمن تولید و فروش کالا وارائه خدمات است وهزینه‌ها ‌و درآمدهای مرتبط باآن در تعیین سود یا زیان عملیاتی در صورت سود وزیان منظور می‌شود. جریان‌های نقدی عملیاتی اساسا دربرگیرنده جریان‌های ورودی و خروجی نقدی مرتبط با فعالیت‌های مذبور است. مثال‌هایی از جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی به شرح زیر است:

الف . دریافت‌های نقدی حاصل از فروش کالا و ارائه خدمات.

ب. دریافت‌های نقدی حاصل از حق امتیاز، حق الزحمه، کارمزد وسایر درآمدهای عملیاتی.

ج . پرداخت‌های نقدی به فروشندگان کالا و خدمات.

د. پرداخت‎های نقدی به کارکنان واحد تجاری یا از جانب آن‌ ها.

ه . دریافت‌ها و پرداخت‌های نقدی یک شرکت بیمه بابت حق بیمه ها، خسارات، مستمری‌ها وسایر پرداخت‌های بیمه‌ای.

و . دریافت‌ها و پرداخت‌های مرتبط با قردادهای منعقد شده با اهداف تجاری و عملیاتی.

ز . پرداخت‌های نقدی بابت مزایای پایان خدمت کارکنان وهزینه سازماندهی مجدد.

واحدهای تجاری باید جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی را بابکارگیری یکی از روش‌های زیر گزارش کنند:

۱-روش مستقیم که به موجب آن ناخالص وجوه نقد دریافتی و پرداختی بر حسب طبقات عمده افشا می‌شود.

۲-روش غیر مستقیم که به موجب آن سود وزیان عملیاتی با انجام تعدیلات زیر به خالص جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی تبدیل می‌شود:

الف.اثر معاملات و رویدادهایی که دارای ماهیت غیر نقدی است.

ب.اثر اقلامی که در محاسبه سود و زیان عملیاتی دوره جاری منظور شده باشد، لیکن جریان‌های نقدی مرتبط با آن‌ ها در دوره های قبل حادث شده یا در دوره های آینده حادث خواهد شد وبالعکس (کمیته تدوین استاندارد حسابداری ، ۱۳۸۸ )

۲-۶٫اهمیت جریان‌های نقدی عملیاتی

وجه نقد از منابع مهم وحیاتی هر واحد اقتصادی است. ایجاد تعادل ‌و توازن بین وجه نقد موجود ونیازهای نقدی یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت اقتصادی هر واحد تجاری وتدوام فعالیت آن‌ ها است. در بسیاری از تصمیمات مالی، مدل‌های ارزش‌گذاری اوراق‌بهادار، روش‌های ارزیابی طرح‌های سرمایه‌ای وغیره جریان‌های نقدی نقش محوری دارند (ثقفی و هاشمی،۱۳۸۳).

از طرفی اگر مؤسسات بخواهند مدت زیادی به فعالیت خود ادامه دهند باید عمده جریان‌های نقدی خود را از فعالیت‌های عملیاتی به دست آورند زیرا تداوم فعالیت یک واحد تجاری به مثبت بودن جریان‌های نقدی عملیاتی در بلندمدت بستگی دارد (حسین زاده،۱۳۸۸).

درحقیقت توان شرکت در تامین وجوه نقد از طریق فعالیت‌های سرمایه‌گذاری یا مالی تا حد زیادی به توانایی او در تامین وجه‌نقد از محل عملیات عادی شرکت بستگی دارد. اعتباردهندگان وسهامداران حاضر نیستند در شرکتی سرمایه‌گذاری کنند که از فعالیت‌های عملیاتی آن نقد کافی فراهم نمی‌شود و ‌در مورد پرداخت سود سهام،بهرهوبدهی‌هایش در سررسید اطمینان وجود ندارد(تالانه و مراد زاده فرد، ۱۳۷۶ ،۵۸)

جریانات نقدی عملیاتی شرکت متاثر از وضعیت تولید و عوامل بازار است که بیشتر این عوامل فراتر از کنترل مدیریت هستند. در نتیجه شرکت‌ها اختیار کمی بر روی سودهای گزارش شده توسط خودشان دارند. در مقابل آن‌ ها تقریبا اختیار کاملی بر روی میزان سودی دارند که بین ‌سهام‌دارانشان توزیع می‌نمایند محدودیت قانونی انحصاری است که سود تقسیمی می‌بایست از طریق سود قابل توزیع شرکت پرداخت گردد (بخش ۲۰۱ قانون شرکت‌های سهامی).

اطلاعاتمربوطبهجریانهاینقدی، می‌توانددرارزیابیکیفیتسودآوریواحدانتفاعی سودمندواقعشودوکیفیتسودآوریبهنزدیکی سودبهجریانوجوهنقدوهمبستگیباآناشاره دارد.هرقدرهمبستگیبینسودوجریانهایوجوه نقدمرتبطباآنبیشترباشدکیفیتسودآوریبالاترخواهدبود.جریان‌هاینقدیناشیازفعالیت‌های عملیاتییکیازشاخص‌هایاصلیارزیابیتوان واحدتجاریجهتبازپرداختوام‌هاوحفظتوان عملیاتیواحدتجاریوپرداختسودسهامبدون استفادهازمنابعبرونسازمانیمی‌باشد.‌در صورتیکهبعضیازجریان‌هاینقدیرانتوانبهیکسرفصل خاصمحدودکردچنیناقلامیبهعنوانجریان‌هاینقدیناشیازفعالیت‌هایعملیاتیطبقه‌بندی می‌شوند (قاسمیان، ۱۳۸۷)

پیشبینیجریان‌هاینقدیبرایاستفاده‌کنندگان درونوبرونسازمانیدارایاهمیتویژه‌ایاست. مهمترینهدفگزارشگریمالیارائهاطلاعاتبرای پیشبینیجریان‌‌هاینقدیبیانشدهاست.برخیاز صاحبنظرانومراجعتدوینکنندهمبانینظریو هدف‌هایگزارشگریمالیبراینباورندکهبا استفادهازسودحسابداریواجزایآنمیتوانجریانهاینقدیراپیشبینینمود(ثقفیوهاشمی، ۱۳۸۳).

۲-۷٫اقلام‌تعهدی

یکیازانواعصورت‌هایمالیکهدرارزیابی وظیفهمباشرتمدیریتازاهمیتزیادیبرخوردار است،صورتسودوزیاناست. اینصورتمالی منعکسکنندهعملکردواحدتجاریودربرگیرنده بازدهحاصلازمنابعتحتکنترلمدیریتواحد تجاریاست.

بهاستنادبند۲۳استانداردحسابداریشماره۱ایران،مبنایشناساییوگزارشگریسودحسابداری مبنایتعهدیاست.معمولاًاستفادهازمبنایتعهدیدرشناساییوگزارشگریسودمنجربهایجاد اختلافبینسودعملیاتیگزارششدهباخالصجریان‌هاینقدیحاصلازعملیاتوگزارش یک‌سریاقلامتحتعنواناقلام‌تعهدیدرصورتهایمالیخواهدشد.

دهارن^[۲] (۲۰۰۳)،اقلامتعهدیراتفاوتبینسودناشیازفعالیت‌هایمتداولوجریانوجه نقدناشیازعملیاتشرکتتعریفمی‌کندکهازقوانینوثبت‌هایحسابداریبرایشناساییدرآمدها وهزینه‌هاناشیمی‌شود.

از سوی دیگر سود حسابداری واجزای مربوط به آن از جمله اطلاعاتی محسوب می‌شود که درهنگام تصمیم‌گیری توسط افراد در نظر گرفته می‌شود.

ازآنجاییکهتهیهصورت‌هایمالیبه عهدهمدیریتواحدتجاریاست،ممکناستبه دلایلمختلفاقدامبههموارسازیسود(مدیریت سود)نماید. مدیریتسودنوعیاقدامآگاهانهبرای طبیعینشاندادنسودشرکتبرایرسیدنبهسطح مطلوبوموردنظراست .

یکی از بخش‌های مدیریت سود، مدیریت اقلام‌تعهدی است. در مدیریت اقلام‌تعهدی،رویه‌های حسابداری مبتنی بر اصول پذیرفته حسابداری می‌باشد،اما تلاش می‌شود که عملکرد اقتصادی واقعی مبهم داده شود(محمودآبادی،۱۳۹۰).

جونز^[۳](۱۹۹۱)تفاوتسودووجوهنقدحاصلازعملیاترابهعنواناقلامتعهدی راتعریفمی‌کندوآن‌رابهدوقسمتاقلامتعهدیاختیاریواقلامتعهدیغیراختیاری تقسیممی‌کند.

۲-۷-۱٫اقلام‌تعهدی غیراختیاری

اقلامتعهدیغیراختیاری،اقلامیهستندکهبهواسطهمقرراتودیگرعواملبرون‌سازمانیایجادشده ومدیریتنمی‌تواندآن‌ راتغییردادهویادخالتیدرایجادآنداشتهباشد(جونز،۱۹۹۱) فرانسیسوهمکاران^[۴](۲۰۰۵)اقلامیراکهدرمدلتجاریشرکت‌هاومحیطعملیاتیآن‌ها به وجودمی آیدومدیریتواحدتجاریدرپیدایشآنهادخالتینداشتهودرحینانجامفعالیت‌های تجاریشرکتایجادشدهاست،رااقلامتعهدی غیر اختیاری می‌‌نامند.

همچنین‌‌هاچبرگ^[۵] (۲۰۰۳) اقلام‌تعهدیغیراختیاریرابیانگرآنقسمتازاقلام‌تعهدیمی‌داندکهدر روندعادیفعالیتیکموسسهایجادمی‌شوندوپیش‎بینیمی‌شودکهمدیریتهیچ‌گونهدخالتیدر ایجاد آننداشتهباشدویابه عبارتدیگردراثرانجاممبادلاتبه طورطبیعیایجاد شده باشند.