پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده هنر و معماری اردکان

گروه پژوهش هنر

عنوان:

مطالعه رابطه فرم و محتوا در تزیینات شمعدان­ها وقندیل­های دوره صفویه

استاد راهنما:

دکتر نصر­الله تسلیمی

استاد مشاور:

دکترمجید­رضا مقنی­پور

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 چکیده :

در دوران صفویه شاه اسماعیل مذهب شیعه را به عنوان مذهب رسمی سلسله صفوی اعلام کرد. تداوم و عمر طولانی این سلسله و استحکام جنبه های مذهبی و فرهنگی موجب تقویت و تحکیم سنت هنری آن گردید. در این دوره فلزکاری و ساخت و قلمزنی  مصنوعات طلا، نقره، برنج و مس ابعاد وسیعی داشت. از ویژگی های آثار فلزی این دوره، طرح و فرم شمعدانهای بسیار حجیم و سنگین در قرن هشتم و نهم هجری جای خود را به ظرافت شکل و خطی داده است؛ که به زبان فارسی اعم از اشعار عرفانی و نام ائمه به خصوص نام حضرت علی(ع) به تنهای و یا در کنار الله و محمد(ص)، دعا در مدح دوازده امام وقسمت­هایی از دعای پر فیض ناد­علی در این دوره دیده می­شود. کتیبه­های موجود بر بدنه آنها عموماً به خط ثلث و نسخ و نستعلیق است. ما در این تحقیق به روش تحلیلی و توصیفی، بنیادی به بررسی شمعدان­ها و قندیل­ها پرداخته­ایم.

کلمات کلیدی: دوره صفویه، هنر فلز کاری، تزیین، فرم ومحتوا، شمعدان، قندیل، آلات روشنایی

فهرست مطالب

عنوان                                    صفحه

مقدمه. ‌ن

فصل اول: کلیات تحقیق.. 1

1-1 شرحموضوع. 2

1-2 بیانسوالاتدرتحقیق.. 2

1-3 اهدافواهمیتانجامتحقیق.. 2

1-4 روشانجامتحقیق.. 2

1-5 پیشینهتحقیق.. 2

1-6 مشکلاتپیشرو 3

1-7 جامعه آماری ……………….3

فصل دوم: تاریخچه فلزکاری پس از اسلام تا دوره ی صفوی………..4

2-1  فلزکاریقروناولیه……………………….5

2-2  فلزکاریدردورانسلجوقیان……………….8

2-2-1  انواع صنایع فلزکاری دوره سلجوقی….…………11

2-3  فلزکاریدردورانموصل.. 14

2-3-1شمعدانابنفتوحموصلی………………15

2-4  فلزکاریدورانمغولوایلخانی…………………….18

2-5  هنرفلزکاریدرخراسان. 21

2-6- فلزکاریدورانتیموری.. 22

2-7 فلزکاری دوره صفویه. 27

فصل سوم: بررسی فن تزئینات فلزات و کتیبه شناسی………31

3-1 انواعفلزاتاستفادهشدهدردورانباستان. 32

3-2  تکنیکهایساختوشکلدهیاشیاءفلزیایراندردوراناسلامی.. 32

3-2-1  قالبگیرییاریختهگری………………………32

3-2-1-1  قالبروباز………..…………………..33

3-2-1-2  قالببستهیادوکفه. 33

3-2- 2  کندهکاری……………………….33

3-2-3   قلمزنیوحکاکی.. 34

3-2-4  فلزکوبییاترصیعکاری.. 34

3-2-5  سیاهقلم. 35

3-2-6  میناکاری.. 36

3-2-7   مشبککاری………..………………..36

3-4  نقوشتزئینیدرهنرفلزکاریدوراناسلامی…………….37

3-4-1   تزئیناتنقوشهندسی.. 37

3-4-2  تزئیناتنقوشگیاهییانباتی…………………39

3-4-3   تزئیناتنقوشانسانی.. 40

3-4-4   تزئیناتنقوشحیوانیوموجوداتافسانهای.. 40

3-4-4-1  شیر. 42

3-4-5  تزئیناتنقوشکتیبهای………………43

3-4-5-1  خطکوفی.. 43

4-3-5-2خطثلث…………………………..44

3-4-5-3  خطنستعلیق.. 45

فصل چهارم: ادبیات قندیل­ها و شمعدانهای دوران صفویه……….46

4-1  تاریخچهرواج‌،ساخت‌واستفاده‌ازچراغ‌درجهان‌اسلام‌. 47

4-2 افسانه‌هاییدرموردچراغ. 47

4-3   نگاهیبهمفهومنوردرفرهنگاسلامی………47

4-4   بررسیلغویمشکات.. 48

4-5  مفهومچراغوقندیل.. 48

4-6  قندیلدرادبیاتفارسی…………………48

4-7  ساختاروجنسقندیل­ها…………………….49

4-7-1  قندیلهایفلزی……………. 50

4 – 8  شمعدانها 51

فصل پنجم: بررسی نمونه­هایی از قندیل­ها و شمعدانهای دوران صفوی…………………… 54

5-1  بررسی نمونه­هایی از قندیل­های دوره صفویه …………… 55

5-2   بررسینمونههاییازشمعدانهایدورهصفوی.. 67

فصل ششم: نتیجه گیری………………….. 123

نتیجهگیری.. 124

منابعومأخذ………………………………. 126

چکیده انگلیسی…………………….. 129

مقدمه

هنر فلزکاری ایران بازتاب جامعه­ای است که آن رآفریده است. اگر چه درمتن تاریخ ایران به هنر، به ویژه هنر فلزکاری توجه زیادی نشده و بدین لحاظ چهره­های بسیاری از هنرمندان بخصوص فلزکاران را غبار فراموشی فرا گرفته است؛ اما شاهکارهای به جا مانده گواهانی پر معنی از اندیشمندی و سخت کوشی آنان در آفرینش هنرهای ارزنده ایرانی است. این هنر که در شمال شرقی ایران، خراسان و ماوراءالنهر شکوفا شده است. متاسفانه به دلیل پایین بودن دمای ذوب فلزات گرانبها، بسیار محتمل بوده است که اشیایی که از فلزات ساخته شده­اند، ذوب شده ومجدداً بکار گرفته شوند.

آغاز تولد دوباره­ی فلزکاری پس از حمله مغولان از اوایل سده ی هفتم­/ سیزدهم میلادی در غرب ایران پدیدار گشت و به تدریج تا اواسط سده هشتم­/ چهاردهم میلادی به خطه­ی فارس و غرب خراسان نفوذ یافت. شاه اسماعیل نخستین شاه ایرانی بود که پس از مرگ آخرین پادشاه ساسانی بعد از هشتصد و پنجاه سال استیلا و حکومت عرب­ها، و تاتار­ها، بار دیگر کشور را منسجم کرد و حکومتی شیعی – ایرانی برقرار کرد. وی توجه فراوانی به فرهنگ و هنر ایران داشت و همین امر باعث شد دوباره در هنرهایی که درآن دوره متأثر از فرهنگ مغولی اواخر دوره تیموری بودند، شیوه­های ایرانی رواج یابند. با روی کار آمدن دودمان صفوی باب تازه­ای در مکتب هنر ایران گشوده شد؛ تا جایی که عصر طلایی هنر در ایران را باید مقارن حکومت همین دودمان دانست.

هنرمندان و فلزکاران این دوره از دواصل تشیع و ملی­گرایی – در آن زمان در جامعه رواج یافته و در حال گسترش و توسعه بود – الهام می­گرفتند واین اصل را در کارهایشان به کار می­بستند و سعی می­کردند تا از خط فارسی برای کتابت خوشنویسی استفاده کنند، مثلاً در نقره کوبی و حکاکی ظروف، پایه­های شمعدان و پایه­های نوشتار اشعار فارسی با خطوط خوش نستعلیق جایگزین کتیبه­های عربی شد. به جز مضامینِ مفاهیم اسلامی مانند آیات قرآنی، احادیث چهارده معصوم و اسامی آنان با توجه به نفوذ رواج بسیاری داشت و معمولاً در قالب خطوط نسخ و ثلث تحریر می­شدند و سایر نوشتار های این زمان بر روی آثار فلزی به خط نستعلیق و توأم با نقوش گل و برگ یا ترکیبات متنوع خطوط اسلیمی و هندسی به دست خوشنویسان صورت گرفت؛ در این میان هنر خوشنویسی علاوه بر نقش تزئینی خود، روح اسلامی را تجلی می­ساخت و این هنر نقش مهمی را در بیان گرایش و احساسات هنرمند ایفا می­نمود.

از آنجای که منابع مستقیم در ارتباط با موضوع فلزکاری دوره صفوی وبررسی شمعدان­ها و قندیل­های این دوره وجود نداشت کوشش شده تا با استعانت از همه منابع اعم ازکتب و مقالات چاپ شده فارسی و استفاده از اینترنت و استفاده آثار موجود در موزه ملی ایران و موزه آذزبایجان غربی به مطالعه هنر فلزکاری این دوره پرداخته و تزئینات شمعدان­ها و قندیل­های دوره صفویه را مورد بررسی قرار داده­ایم.

این تحقیق شامل شش فصل می­باشد؛ که در ابتدا ضمن بررسی کلیات تحقیق به اهداف آن پرداخته شده است. در فصل دوم به سیر تکاملی هنر فلز کاری دوره اسلامی و سابقه آن در ایران پرداخته­ایم و در حد امکان نمونه­هایی از دوره های مختلف را بیان کرده­ایم. در فصل سوم به بررسی فن تزئینات و کتیبه  شناسی این دوره و نوع فلزات آن را بررسی نموده­ایم . و در فصل چهارم به ادبیات قندیل ها و شمعدانهای این دوره را توضیح داده­ایم؛ در فصل پنجم به بررسی چند نمونه از شمعدان­ها و قندیل های دوره صفویه پرداخته شده است؛ و در نهایت در فصل ششم به نتیجه گیری پرداخته­ایم.

به هر حال چنانکه به یقین هیچ تحقیقی خالی از اشکال نیست، این نوشتار نیز با همه تلاش نگارنده، کامل و بدون ایراد نخواهد بود. امیدوارم اساتید و خوانندگان با رهنمودهایشان کاستی­ها را تذکر دهند تا الهام بخش پژوهشگر در تحقیقات آینده باشد. انشا الله.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید