1. شناسایی افراد در معرض خطر اعتیاد و اقدامات پیشگیرانه لازم برای آنان

1. انتخاب نوع درمان و اقدامات خدماتی، حمایتی و مشاوره ای لازم برای معتادان

بند اول:عوامل مخاطره آمیز فردی
۱- نوجوانی
مخاطره آمیز ترین دوران زندگی از نظر شروع مصرف مواد دوره “نوجوانی” است. نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی و کسب هویت فردی و اجتماعی است. در این دوره میل به استقلال و مخالفت با والدین به اوج خود می رسد و نوجوان برای اثبات بلوغ و فردیت خود ارزشهای خانواده را زیر سوال می برد و سعی در ایجاد و تحمیل ارزش های خود دارد. مجموع این عوامل همراه با حس کنجکاوی و نیاز به تحرک، تنوع و هیجان فرد را مستعد مصرف مواد می نماید.
۲- استعداد ارثی
شواهد مختلف دال بر استعداد ارثی اعتیاد به الکل و مواد وجود دارد. تأثیر مستقیم عوامل ژنتیکی عمدتاً از طریق اثرات فارماکوکینتیک مواد در بدن می باشد که تعیین کننده تأثیر ماده بر فرد است. برخی از عوامل مخاطره آمیز دیگر نیز تحت نفوذ عوامل ژنتیکی هستند مانند برخی اختلالات شخصیتی و روانی و عملکرد نامناسب تحصیلی ناشی از اختلالات یادگیری.
۳- صفات شخصیتی
عوامل مختلف شخصیتی با مصرف مواد ارتباط دارند. از این میان برخی از صفات بیشتر از بقیه پیش بینی کننده احتمال اعتیاد هستند.
۴- اختلالات روانی
در حدود ۷۰ درصد موارد، اعتیاد با دیگر اختلالات روانپزشکی همراه است. شایع ترین تشخیص ها عبارتند از: افسردگی اساسی، اختلال شخصیت ضد اجتماعی ، ترس بیمارگونه، دیس تایمی یا کج خلقی، اختلال وسواسی ـ جبری، اختلال پانیک، مانیا، اسکیزوفرنیا.
۵- نگرش مثبت به مواد
افرادی که نگرش ها و باورهای مثبت و یا خنثی به مواد مخدر دارند، احتمال مصرف و اعتیادشان بیش از کسانی است که نگرش های منفی دارند.این نگرش های مثبت معمولاً عبارت اند از: کسب بزرگی و تشخیص، رفع دردهای جسمی و خستگی، کسب آرامش روانی، توانایی مصرف مواد بدون ابتلا به اعتیاد.
بند پنجم: موقعیت های مخاطره آمیز فردی
بعضی از نوجوانان و جوانان در موقعیت ها یا شرایطی قرار دارند که آنان را در معرض خطر مصرف مواد قرار می دهد. مهم ترین این موقعیت ها عبارت اند از: اعمال خشونت بر آنها در دوران کودکی و نوجوانی، در معرض توجه بیش از حد والدین قرار گرفتن، ترک تحصیل، بی سرپرستی یا بی خانمانی، فرار از خانه، معلولیت جسمی، ابتلا به بیماریها، حوادث ناگوار طبیعی یا غیر طبیعی و …
۷- تأثیر مواد بر فرد
این متغیر وقتی وارد عمل می شود که ماده حداقل یک بار مصرف شده باشد. چگونگی تأثیر یک ماده بر فرد، تابع خواص ذاتی ماده مصرفی و تعامل آن با فرد و موقعیت مصرف کننده است.
بندششم :عوامل مخاطره آمیز بین فردی و محیطی
۱- خانواده
خانواده اولین مکان رشد شخصیت، تشکیل باورها و الگوهای رفتاری فرد است. خانواده همان طور که ممکن است محل حفظ و رشد افراد و کمک به حل استرس و آسیب باشد، می تواند منبعی برای تنش، مشکل و اختلال باشد. ناآگاهی والدین، ارتباط ضعیف والد و کودک، توجه زیاد به کودک و ناتوان بارآوردن او، فقدان انضباط در خانواده، خانواده متشنج یا آشفته و از هم گسیخته، احتمال ارتکاب به انواع بزهکاری مانند سوء مصرف مواد را افزایش می دهد. همچنین والدینی که مصرف کننده مواد هستند باعث می شوند فرزندان با الگوبرداری از رفتار آنان، مصرف مواد را یک رفتار بهنجار تلقی و رفتار مشابهی داشته باشند.
۲- دوستان
تقریباً در اکثر موارد، اولین مصرف مواد به دنبال تعارف دوستان رخ می دهد. ارتباط و دوستی با همسالان مبتلا به سوء مصرف مواد،‌عامل مستعد کننده قوی برای ابتلای نوجوانان به اعتیاد است. مصرف کنندگان مواد، برای گرفتن تأیید دوستان، سعی می کنند آنان را وادار به همراهی با خود نمایند. “گروه همسالان” به خصوص، در شروع مصرف سیگار و حشیش بسیار مؤثر هستند. بعضی از دوستی ها، صرفاً حول محور مصرف مواد شکل می گیرد. نوجوانان نیازمند تعلق به گروه هستند و اغلب پیوستن به گروه هایی که مواد مصرف می کنند، بسیار آسان است. هرچه پیوند فرد با خانواده، مدرسه و اجتماعات سالم کمتر باشد، احتمال پیوند او با این قبیل گروه ها بیشتر می شود.
۳- مدرسه
از آنجا که مدرسه بعد از خانواده، مهمترین نهاد آموزشی و تربیتی است، می تواند از محیط های زمینه ساز مصرف مواد در نوجوانان باشد.بی توجهی به مصرف مواد و عدم وجود محدودیت یا فقدان مقررات جدی منع مصرف در مدرسه، استرس های شدید تحصیلی و محیطی، فقدان حمایت معلمان و مسئولان و طرد شدن از طرف آنان از عوامل مؤثر بر اعتیاد است.
۴- محل سکونت
وجود عوامل متعدد در محیط مسکونی می تواند موجب گرایش افراد به مصرف مواد شود. فقدا