از آنجا که توانمندسازی روانشناختی با عوامل سازمانی بسیاری رابطه دارد، فرهنگ سازمانی یکی از مهم‌ترین عواملی است که شناخت هر چه بیشتر مؤلفه‌های مربوط به آن، می‌تواند کمک مؤثری در مسیر توانمندسازی باشد. به صورت خلاصه، سازمانی با فرهنگ حمایتی و منسجم، موجب می‌شود که احساس خودمختاری، شایستگی معناداری و اثرگذاری و به طور کلی توانمندسازی روانشناختی در کارمندان افزایش یابد.

۱-۲- بیان مسئله:

اندیشمندان و صاحب نظران ریشه موفقیت‌ها و یا شکست‌های هر سازمان را در فرهنگ آن جستجو می‌کنند و معتقدند همان‌ طور که انسان­ها دارای شخصیت منحصر به فرد و متمایز از یکدیگر هستند، سازمان‌ها نیز به واسطه فرهنگشان دارای شخصیت منحصر به فرد و جداگانه می‌باشند که این امر ضرورت شناخت فرهنگ سازمان‌ها را تبیین می‌کند (مقیمی، ۱۳۸۰، ص۱۶۳).

و همچنین با توجه به دگرگونی­های سریع و پر شتاب دانش و معلومات بشری، همه چیز به شدت در حال تغییر و تحول است. از آنجا که منابع انسانی مهم­ترین عامل و محور سازمان­ها محسوب
می­شوند، تجهیز و آماده سازی منابع مذبور برای مواجهه با تغییرات از اهمیت ویژه برخوردار است و کلیه سازمان­ها با هر نوع مأموریتی باید بیشترین سرمایه، وقت و برنامه را به پرورش انسان‌ها در ابعاد مختلف اختصاص دهند (جعفرزاده، ۱۳۸۶، ص ۴۴). بسیاری از سازمان­ها راه حل این مسئله را اجرای برنامه ­های توانمند سازی تشخیص داده و تلاش کرده ­اند زمینه لازم برای پرورش کارکنان توانمند را فراهم نمایند (محمدی، ۱۳۸۱، ص۱۶). که در این میان مدیران از مهم ترین شاخص­ های برتری یک سازمان نسبت به دیگری هستند.

با توجه به مطالب ذکر شده نقشی که فرهنگ سازمانی می ­تواند در توانمندسازی مدیران خود داشته باشد امری است که باید مورد توجه قرارگیرد. اگر مدیران درصدد تغییر بهره وری و عملکرد سازمان باشند، باید به عوامل متشکله­ی فرهنگ سازمانی و تغییر آن ها توجه داشته باشند (رابینز^[۷]، ۱۳۸۸، پارساییان و اعرابی، ص۱۰۵۹).

مفهوم فرهنگ سازمانی برای نخستین بار در سال ۱۹۷۹ در آمریکا وارد ادبیات مدیریت شد و به دیگر کشورهای جهان توسعه یافت ولی پیشینه­ آن به بحث فضای سازمانی باز می­گردد که در سال ۱۹۶۴، توسط زوجی دانشمند به نام آقای بلیک و خانم میوتن مطرح شد. امروزه بحث فرهنگ سازمانی، از مباحث داغ ولی پر ابهام مدیریت به شمار می ­آید. زیرا، هنوز پرسش­های بی­جواب فراوانی وجود دارد. برسر تعریف فرهنگ سازمانی، اتفاق نظر وجود ندارد و هر کس آن را به گونه ­ای تعریف ‌کرده‌است. فرهنگ سازمانی عبارت است از مجموعه ­ای از ارزش­ها، اعتقادات و الگوهای رفتاری که مدیریت هسته­ای سازمان را شکل داده و در شکل گیری ‌رفتار کارکنان نقش بسزایی دارد. مدل فرهنگ سازمانی دنیسن واسپریتزر که در این مدل ساختار کاری توسط دوبعد که با دو اهرم مشخص شده است. بعد اول محورکنترل – انعطاف پذیری است و دو جهت گیری متقابل را نشان می‌دهد که یکی متمایل به انعطاف پذیری و دیگری متمایل به کنترل و ثبات می‌باشد. بعد دوم محور تقارن درونی – برونی است که همچنین دو جهت­گیری را نشان می‌دهد، یکی متمایل شدن به سمت نگهداری وارتقای سازمان موجود و دیگری متمرکز شدن روی سازگاری وفعل ‌و انفعال ‌با جهان خارج. مؤلفه­ های فرهنگ سازمانی بر اساس مدل دنیسن- اسپریتزر شامل فرهنگ توسعه­ای، فرهنگ عقلانی، فرهنگ گروهی و فرهنگ سلسله مراتبی می­ شود. (به نقل از یزد خواستی،۱۳۸۸ ، ص۵۰).

مفهوم توانمندسازی روانشناختی نخستین بار در دهه ۱۹۸۰ ارائه شده است. (بلانچارد^[۸] و همکاران ۱۳۷۹، وتن و کامرون^[۹] ۱۹۹۸). اما در دهه ۱۹۹۰ علاقه زیادی ‌به این مفهوم در میان پژوهشگران، دانشگاهیان و دست اندرکاران مدیریت و سازمان به وجود آمده است (عبدالهی ۱۳۸۴ و شلتون ^[۱۰] ۲۰۰۲). توانمند سازی در فرهنگ فشرده آکسفورد، قدرتمند شدن «مجوز دادن» «ارائه قدرت»، «توانا شدن» معنی شده است. توانمندسازی به مجموعه فنون انگیزشی اطلاق می­ شود که به دنبال افزایش سطح مشارکت کارکنان به منظور بهبود عملکرد آنان است. وی‍ژگی اصلی توانمندسازی کارکنان، همسو کردن اهداف فردی و سازمانی است (وکچیو^[۱۱]،۲۰۰۰). بنابر مطالعات محققان و صاحب نظران توانمندسازی مفهومی چند بعدی است، که شامل پنج بعد شناختی: احساس خود اثربخشی، احساس خود مختاری، احساس تأثیرگذاری، احساس معنی دار بودن و احساس اعتماد می­گردد و جمعاً‌ منعکس کننده جهت­گیری شخصی نسبت به شغل و نقش فرد در سازمان می­باشند. پژوهش­ها نشان می­ دهند، سازمان­ها از انجام فرایند توانمندسازی منافعی کسب می‌کنند که افزایش رضایت شغلی اعضاء، بهبود کیفیت کالا و خدمات، افزایش بهره ­وری سازمانی و آمادگی برای رقابت از جمله این منافع هستند (باون و لاور^[۱۲]، ۱۹۹۵، صص۸۷-۹۵).

همچنین مطالعات نشان می­ دهند که فرهنگ سازمانی با توانمندسازی نیروی انسانی ارتباط داشته و بر آن مؤثر است(حسن زاده،۱۳۸۳، رستمی،۱۳۸۸). با توجه به اهمیت فرهنگ سازمانی و توانمندسازی روانشناختی کارکنان برای سازمان، مدیران باید همواره به دنبال شناسایی، تغییر و توسعه فرهنگ سازمانی باشند تا ازاین طریق هم بر رفتار فردی و هم بر سازمان تأثیر مثبت گذاشته و از این طریق دستیابی به اهداف سازمان را برای خود و دیگران تسهیل نمایند. علی رغم اهمیت موضوع و گرایش روزافزون دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی در کشورهای توسعه یافته در توانمندسازی اعضای هیئت علمی خود، به نظر می‌رسد که این مسئله در کشور ایران در مراکز آموزشی مختلف کمتر مورد توجه قرار گرفته است و تاکنون فعالیت و برنامه منسجم و هدفمند در این خصوص کمتر ارائه شده است که این مسئله در بلند مدت می‌تواند برنامه های آموزشی را با چالش‌های عمده ای روبرو سازد. پژوهش‌های بسیاری پیرامون توانمندسازی انجام شده است، اما کمتر به مطالعه رابطه بین فرهنگ سازمانی و توانمندسازی روانشناختی آن هم در محیط دانشگاهی پرداخته شده است.

‌بنابرین‏ پژوهش حاضر ضمن بررسی فرهنگ سازمانی و توانمندسازی مدیران گروه‌های آموزشی دانشگاه بوعلی­سینا، به دنبال ‌پاسخ‌گویی‌ ‌به این سؤال اصلی ‌می‌باشد که آیا رابطه­ای بین فرهنگ سازمانی و توانمندسازی روانشناختی مدیران گروه ­های آموزشی از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا شهر همدان وجود دارد؟ با توجه ‌به این پرسش، محقق تلاش نموده است با عنایت به مدل فرهنگ سازمانی دنیسن- اسپریتزر و مدل توانمندسازی روانشناختی اسپریتزر (۱۹۹۵)، مدل مفهومی پژوهش خود را چنانچه در شکل (۱-۱) مشاهده می‌شود طراحی نماید تا چارچوب و مسیر پژوهش تا حدودی آشکار گردد.

شکل (۱-۱) مدل مفهومی پژوهش

منبع: مدل فرهنگ سازمانی دنیسن- اسپریتزر^[۱۳] (به نقل از یزدخواستی، ۱۳۸۸ )

و مدل توانمندسازی اسپریتزر، ۱۹۹۵، (به نقل از عبدالهی و نوه ابراهیم،۱۳۸۵)

۱-۳- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش :

فعالیت‌های عملیاتی متضمن تولید و فروش کالا وارائه خدمات است وهزینه‌ها ‌و درآمدهای مرتبط باآن در تعیین سود یا زیان عملیاتی در صورت سود وزیان منظور می‌شود. جریان‌های نقدی عملیاتی اساسا دربرگیرنده جریان‌های ورودی و خروجی نقدی مرتبط با فعالیت‌های مذبور است. مثال‌هایی از جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی به شرح زیر است:

الف . دریافت‌های نقدی حاصل از فروش کالا و ارائه خدمات.

ب. دریافت‌های نقدی حاصل از حق امتیاز، حق الزحمه، کارمزد وسایر درآمدهای عملیاتی.

ج . پرداخت‌های نقدی به فروشندگان کالا و خدمات.

د. پرداخت‎های نقدی به کارکنان واحد تجاری یا از جانب آن‌ ها.

ه . دریافت‌ها و پرداخت‌های نقدی یک شرکت بیمه بابت حق بیمه ها، خسارات، مستمری‌ها وسایر پرداخت‌های بیمه‌ای.

و . دریافت‌ها و پرداخت‌های مرتبط با قردادهای منعقد شده با اهداف تجاری و عملیاتی.

ز . پرداخت‌های نقدی بابت مزایای پایان خدمت کارکنان وهزینه سازماندهی مجدد.

واحدهای تجاری باید جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی را بابکارگیری یکی از روش‌های زیر گزارش کنند:

۱-روش مستقیم که به موجب آن ناخالص وجوه نقد دریافتی و پرداختی بر حسب طبقات عمده افشا می‌شود.

۲-روش غیر مستقیم که به موجب آن سود وزیان عملیاتی با انجام تعدیلات زیر به خالص جریان‌های نقدی ناشی از فعالیت‌های عملیاتی تبدیل می‌شود:

الف.اثر معاملات و رویدادهایی که دارای ماهیت غیر نقدی است.

ب.اثر اقلامی که در محاسبه سود و زیان عملیاتی دوره جاری منظور شده باشد، لیکن جریان‌های نقدی مرتبط با آن‌ ها در دوره های قبل حادث شده یا در دوره های آینده حادث خواهد شد وبالعکس (کمیته تدوین استاندارد حسابداری ، ۱۳۸۸ )

۲-۶٫اهمیت جریان‌های نقدی عملیاتی

وجه نقد از منابع مهم وحیاتی هر واحد اقتصادی است. ایجاد تعادل ‌و توازن بین وجه نقد موجود ونیازهای نقدی یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت اقتصادی هر واحد تجاری وتدوام فعالیت آن‌ ها است. در بسیاری از تصمیمات مالی، مدل‌های ارزش‌گذاری اوراق‌بهادار، روش‌های ارزیابی طرح‌های سرمایه‌ای وغیره جریان‌های نقدی نقش محوری دارند (ثقفی و هاشمی،۱۳۸۳).

از طرفی اگر مؤسسات بخواهند مدت زیادی به فعالیت خود ادامه دهند باید عمده جریان‌های نقدی خود را از فعالیت‌های عملیاتی به دست آورند زیرا تداوم فعالیت یک واحد تجاری به مثبت بودن جریان‌های نقدی عملیاتی در بلندمدت بستگی دارد (حسین زاده،۱۳۸۸).

درحقیقت توان شرکت در تامین وجوه نقد از طریق فعالیت‌های سرمایه‌گذاری یا مالی تا حد زیادی به توانایی او در تامین وجه‌نقد از محل عملیات عادی شرکت بستگی دارد. اعتباردهندگان وسهامداران حاضر نیستند در شرکتی سرمایه‌گذاری کنند که از فعالیت‌های عملیاتی آن نقد کافی فراهم نمی‌شود و ‌در مورد پرداخت سود سهام،بهرهوبدهی‌هایش در سررسید اطمینان وجود ندارد(تالانه و مراد زاده فرد، ۱۳۷۶ ،۵۸)

جریانات نقدی عملیاتی شرکت متاثر از وضعیت تولید و عوامل بازار است که بیشتر این عوامل فراتر از کنترل مدیریت هستند. در نتیجه شرکت‌ها اختیار کمی بر روی سودهای گزارش شده توسط خودشان دارند. در مقابل آن‌ ها تقریبا اختیار کاملی بر روی میزان سودی دارند که بین ‌سهام‌دارانشان توزیع می‌نمایند محدودیت قانونی انحصاری است که سود تقسیمی می‌بایست از طریق سود قابل توزیع شرکت پرداخت گردد (بخش ۲۰۱ قانون شرکت‌های سهامی).

اطلاعاتمربوطبهجریانهاینقدی، می‌توانددرارزیابیکیفیتسودآوریواحدانتفاعی سودمندواقعشودوکیفیتسودآوریبهنزدیکی سودبهجریانوجوهنقدوهمبستگیباآناشاره دارد.هرقدرهمبستگیبینسودوجریانهایوجوه نقدمرتبطباآنبیشترباشدکیفیتسودآوریبالاترخواهدبود.جریان‌هاینقدیناشیازفعالیت‌های عملیاتییکیازشاخص‌هایاصلیارزیابیتوان واحدتجاریجهتبازپرداختوام‌هاوحفظتوان عملیاتیواحدتجاریوپرداختسودسهامبدون استفادهازمنابعبرونسازمانیمی‌باشد.‌در صورتیکهبعضیازجریان‌هاینقدیرانتوانبهیکسرفصل خاصمحدودکردچنیناقلامیبهعنوانجریان‌هاینقدیناشیازفعالیت‌هایعملیاتیطبقه‌بندی می‌شوند (قاسمیان، ۱۳۸۷)

پیشبینیجریان‌هاینقدیبرایاستفاده‌کنندگان درونوبرونسازمانیدارایاهمیتویژه‌ایاست. مهمترینهدفگزارشگریمالیارائهاطلاعاتبرای پیشبینیجریان‌‌هاینقدیبیانشدهاست.برخیاز صاحبنظرانومراجعتدوینکنندهمبانینظریو هدف‌هایگزارشگریمالیبراینباورندکهبا استفادهازسودحسابداریواجزایآنمیتوانجریانهاینقدیراپیشبینینمود(ثقفیوهاشمی، ۱۳۸۳).

۲-۷٫اقلام‌تعهدی

یکیازانواعصورت‌هایمالیکهدرارزیابی وظیفهمباشرتمدیریتازاهمیتزیادیبرخوردار است،صورتسودوزیاناست. اینصورتمالی منعکسکنندهعملکردواحدتجاریودربرگیرنده بازدهحاصلازمنابعتحتکنترلمدیریتواحد تجاریاست.

بهاستنادبند۲۳استانداردحسابداریشماره۱ایران،مبنایشناساییوگزارشگریسودحسابداری مبنایتعهدیاست.معمولاًاستفادهازمبنایتعهدیدرشناساییوگزارشگریسودمنجربهایجاد اختلافبینسودعملیاتیگزارششدهباخالصجریان‌هاینقدیحاصلازعملیاتوگزارش یک‌سریاقلامتحتعنواناقلام‌تعهدیدرصورتهایمالیخواهدشد.

دهارن^[۲] (۲۰۰۳)،اقلامتعهدیراتفاوتبینسودناشیازفعالیت‌هایمتداولوجریانوجه نقدناشیازعملیاتشرکتتعریفمی‌کندکهازقوانینوثبت‌هایحسابداریبرایشناساییدرآمدها وهزینه‌هاناشیمی‌شود.

از سوی دیگر سود حسابداری واجزای مربوط به آن از جمله اطلاعاتی محسوب می‌شود که درهنگام تصمیم‌گیری توسط افراد در نظر گرفته می‌شود.

ازآنجاییکهتهیهصورت‌هایمالیبه عهدهمدیریتواحدتجاریاست،ممکناستبه دلایلمختلفاقدامبههموارسازیسود(مدیریت سود)نماید. مدیریتسودنوعیاقدامآگاهانهبرای طبیعینشاندادنسودشرکتبرایرسیدنبهسطح مطلوبوموردنظراست .

یکی از بخش‌های مدیریت سود، مدیریت اقلام‌تعهدی است. در مدیریت اقلام‌تعهدی،رویه‌های حسابداری مبتنی بر اصول پذیرفته حسابداری می‌باشد،اما تلاش می‌شود که عملکرد اقتصادی واقعی مبهم داده شود(محمودآبادی،۱۳۹۰).

جونز^[۳](۱۹۹۱)تفاوتسودووجوهنقدحاصلازعملیاترابهعنواناقلامتعهدی راتعریفمی‌کندوآن‌رابهدوقسمتاقلامتعهدیاختیاریواقلامتعهدیغیراختیاری تقسیممی‌کند.

۲-۷-۱٫اقلام‌تعهدی غیراختیاری

اقلامتعهدیغیراختیاری،اقلامیهستندکهبهواسطهمقرراتودیگرعواملبرون‌سازمانیایجادشده ومدیریتنمی‌تواندآن‌ راتغییردادهویادخالتیدرایجادآنداشتهباشد(جونز،۱۹۹۱) فرانسیسوهمکاران^[۴](۲۰۰۵)اقلامیراکهدرمدلتجاریشرکت‌هاومحیطعملیاتیآن‌ها به وجودمی آیدومدیریتواحدتجاریدرپیدایشآنهادخالتینداشتهودرحینانجامفعالیت‌های تجاریشرکتایجادشدهاست،رااقلامتعهدی غیر اختیاری می‌‌نامند.

همچنین‌‌هاچبرگ^[۵] (۲۰۰۳) اقلام‌تعهدیغیراختیاریرابیانگرآنقسمتازاقلام‌تعهدیمی‌داندکهدر روندعادیفعالیتیکموسسهایجادمی‌شوندوپیش‎بینیمی‌شودکهمدیریتهیچ‌گونهدخالتیدر ایجاد آننداشتهباشدویابه عبارتدیگردراثرانجاممبادلاتبه طورطبیعیایجاد شده باشند.

کمیته رفع تبعیض نژادی که با عضویت ۱۸ کارشناس توسط عهدنامه مذکور برقرار شد، گزارشهایی را که کشورهای متعهد به کنوانسیون پیرامون تدابیر اتخاذ شده برای اجرای مفاد کنوانسیون فوق الذکر تسلیم می‌کنند، مورد بازبینی قرار می‌دهد، گزارش‌های مذبور را با نمایندگان ‌دولت‌های‌ مربوطه به بحث می‌گذارد و توصیه های کلی ارائه می‌دهد. همچنین کمیته می‌تواند شکایات واصله از سوی افراد یا گروه ها را ‌در مورد نقض مفاد کنوانسیون مورد رسیدگی قرار دهد، مشروط بر اینکه دولت ذیربط صلاحیت کمیته برای رسیدگی ‌به این قبیل شکایات را طبق ماده ۱۴ کنوانسیون به رسمیت شناخته باشد.

در سال ۱۹۹۳، مجمع عمومی سومین دهه مبارزه با نژادپرستی و تبعیض نژادی (۲۰۰۳-۱۹۹۳) را اعلام داشت و از همه کشورها خواست تدابیری برای مبارزه با اشکال تازه نژادپرستی، بویژه از طریق تصویب قوانین، اقدامات اداری، آموزش و اطلاعات اتخاذ کنند.

در آن زمان مجمع عمومی اعلام داشت که همه اشکال تبعیض نژادی و نژادپرستی، شامل مواردی که از آیین های رسمی مبتنی بر برتری نژادی از قبیل پاکسازی قومی حاصل می‌شوند از جمله جدی ترین موارد نقض حقوق بشر در دنیای معاصر می‌باشند و باید با هر وسیله ممکن با آن ها مبارزه نمود. نخستین دهه اقدام برای مبارزه با نژاد پرستی و تبعیض نژادی در سال ۱۹۷۳ و دومین دهه در سال ۱۹۸۳ اعلام شد. ایران نیز در سال ۱۹۶۵ این کنوانسیون را به تصویب رسانید. سال ۱۹۶۹ نیز سال لازم الاجرا شدن این کنوانسیون می‌باشد.

امروزه در سراسر جهان شاهد مشکلات ناشی از گرایشات نژادپرستانه و قومیت گرایانه هستیم.

در کشورهای آفریقایی درگیری ها و منازعات قومی و قبیله ای آرامش بسیاری از این کشورها را بر هم زده است.

در کشورهای آسیایی وجود طبقات گوناگون اجتماعی و نظام مبتنی بر نژادپرستی موجد تبعیض های عمیق در کلیه لایه‌های اجتماعی شده است.

همچنین در اروپا و آمریکا نیز شاهد ستم گسترده ای بر اقشار مختلف مانند مهاجرین، رنگین پوستان و… می باشیم. در این کشورهای باصطلاح متمدن از برخی سازمان‌های غیردولتی تا سیاستمداران سرشناس مروج این امر می‌باشند.

از جمله مهمترین کشورها در این زمینه رژیم نژاد پرست آفریقای جنوبی به دلیل حاکمیت اقلیت سفیدپوست محسوب می شد.در حال حاضر نیز می توان به رژیم اشغالگر قدس که داعیه برتری قوم یهود به جهان را دارد اشاره نمود.

در حالی که خوشبختانه در جمهوری اسلامی ایران این پدیده فاقد موضوعیت بوده و در قوانین، در مجلس و در انتخابات مختلف ، کلیه قوم ها و نژادهای ایرانی به طور یکسان در برابر قانون قرار دارند و از حقوق و مسئولیت یکسانی برخوردارند.

پس از تحقق پیروزی انقلاب اسلامی نیز اولویت کشور در سیاست خارجی قطع ارتباط با کشورهای آفریقای جنوبی و رژیم اشغالگر قدس(به دلیل وجود رژیم نژادپرست حاکم) قرار گرفت و ج.ا.ا از جمله اولین کشورهایی بود که حکومت مردمی ماندلا در آفریقای جنوبی را پس از فروپاشی رژیم آپارتاید به رسمیت شناخت. این امر ناشی از حاکمیت تفکر دین اسلام بر جامعه و دولت می‌باشد که هم در سیاست خارجی و هم در خط مشی های داخلی و ملی تبلور یافته است.

همان گونه که در متن کنوانسیون آمده است ، بخشی از این کنوانسیون به موضوع زنان اختصاص دارد. در ادامه جهت آشنایی با رویکردها، مواضع و اقدامات جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با موضوع زنان در این کنوانسیون توضیحاتی به شرح ذیل ارائه گردیده است

ازجمله اقدامات جمهوری اسلامی ایزان در این زمینه این است که استراتژیهای اقدام هر دولتی بر تافته از بنیانهای فکری و فلسفی و بر پایه گفتمان غالب در آن کشور است. نظر به حاکمیت گفتمان اسلامی و گزاره هایی نظیر “یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبایل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقاکم ان ا… علیم خبیر” ای مردم شما را از دو جنس زن و مرد آفریدیم و شما را در گروه ها و قبایل مختلف قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شما است. بی تردید خداوند دانای آگاه است و نیز ورود آموزه ها و گزاره های دینی در متن قوانین، مقررات، زندگی، و در بستر فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه ایران مقوله تبعیض نژادی یا قومیتی را فاقد عینیت و موضوعیت می کند و عضویت ج.ا.ا در این کنوانسیون در راستای مقابله با دیدگاه تبعیض نژادی در عرصه بین الملل و ترویج عدالت به عنوان عرف بین‌المللی مطرح است.

در ایران با توجه به آمیختگی اقوام مختلف و عدم وجود مرز بندی­های مبتنی بر نژاد و قومیت در هیچیک از زمینه‌های زندگی، خصوصیات قومی در آمارگیری­های رسمی اعمال نشده است و ‌بنابرین‏ نمی­ توان آماری از جمعیت اقوام مختلف ایرانی ارائه نمود اما به طور کلی اکثریت جمعیت ساکن استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و زنجان آذری، اکثریت جمعیت ساکن در استان‌های کردستان ، کرمانشاه و ایلام و بخشی از جمعیت ساکن استان آذربایجان غربی کرد ، اکثریت جمعیت ساکن در استان سیستان وبلوچستان ، بلوچ ، بخشی از جمعیت ساکن در استان خوزستان عرب زبان و بخشی از جمعیت ساکن در استان گلستان ترکمن هستند.

روند استقرار عشایر در ایران رو به فزونی است و دولت نیز جهت تسهیل زندگی عشایر جهت اسکان داوطلبانه عشایر خدماتی به آن ها ارائه می‌دهد. عمده خانوار عشایر ایران ترک ، کرد، لر هستند . اصل ۱۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصریع می کند که ” مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردار ند و رنگ، نژاد ، زبان ومانند این ها سبب امتیاز نخواهد بود”به منظور تحقق این اصل دولت سیاست گذاری و اجراء فعالیت‌های خود را در دوره مورد نظر ادامه داده است.

بر اساس مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام ، جان ، مال ، عرض ، امنیت و سایر حقوق همه مردم در چارچوب قانون اساسی مورد حمایت همه جانبه است. زمینه سازی در جهت همگرایی فرهنگی و اجتماعی و همدلی میان طوایف بر اساس قانون اساسی و پالایش فرهنگ از عصبیت های قومی و خرافی و مقابله با عواملی که موجب تفرقه و تجزیه ملت می­ شود از دیگر محورهای اصول سیاست‌های کلان نظام جمهوری اسلامی ایران ‌در مورد اقوام است.

گفتار دوم: باور

باور(belief) به معنی قبول سخن،پذیرش قول کسی،یقین،اعتقاد به کار رفته است.^[۱۱] به طور کلی وقتی صحبت از باور می شود صحبت از یک اعتقاد و یک اعتماد است.اعتقاد راسخ به وجود امری و حقیقت داشتن و اعتماد به نتیجه بخش بودن و اثر گذاری آن است و آن امر چنان برای فرد بدیهی می شود که فرد آن را موجود می‌داند و هیچ خدشه ای در پذیرش آن به خود راه نمی دهد.

از نظر کرچ و کرچفیلد:«باور سازمانی باثبات از ادراک و شناختی نسبی درباره جنبه خاصی از دنیای یک فرد است.»مثلا اعتقاد به بابانوئل مفاهیم گوناگون و به هم آمیخته ای مثل:جنبه جسمانی،لباس و نوع پوشش،و کارکردها و اثر گذاری آن را در بر می‌گیرد.این باور به ایجاد یک مفهوم خاص و یک اعتقاد به لوازم و پیرامون آن نیز نیاز دارد.^[۱۲] این باورها هستند که در ما یک نگرش نسبت به موضوعات ایجاد می‌کنند.مثلا اگر شما باور داشته باشید که کمک کردن به کودکان کار باعث زشت شدن چهره شهر و به دست آوردن ثروتی نامشروع برای عده ای می شود،این باور ایجاد نگرشی منفی در شما می‌کند.ولی اگر شما باور داشته باشید که پول دادن به آن ها باعث کمک به یک عده بدبخت می شود این باور مثبت در شما باعث نگرش مثبت به متکدیان می شود.در این مثال هر چه باور قدرت بیشتری نسبت به کمک ‌به این افراد وجود داشته باشد سهم بیشتری در کمک به افراد نیازمند در باور شما ایجاد می‌گردد.^[۱۳] مراد از باور، تصدیق و تأییدی است که ذهن،در برخورد با یک قضیه پیدا می‌کند.ذهن انسان ممکن است در برخورد با هر پدیده و رویدادی یکی از این حالات را انتخاب نماید:الف:یا هیچ تغییری در ذهن ایجاد نمی شود و نسبت به آن قضیه بی تفاوت می شود و عکس العملی نسبت به آن نشان نمی دهد که در این صورت تعلیق باور رخ داده است.ب:یا در مقابل آن قضیه مقاومت نشان داده آن را نمی پذیرد و رد می‌کند.ج:یا آن قضیه را مورد تصدیق ‌و قبول‌ قرار می‌دهد.منظور از باور نیز همین حالت تصدیق و پذیرش امر توسط ذهن است^[۱۴]. اولین فیلسوفی که مفهوم باور را در جایگاه خودش مورد توجه قرار داد دیوید هیوم بود.او برای اولین بار با تمرکز بر «روانشناسی باور» بیان نمود که باور بیشتر شبیه یک «احساس» است تا«فهم».از نظر سوئین برن:«باور چیزی است که برای انسان پدید آید نه کاری که انسان آن را انجام می‌دهد.»^[۱۵] از نظر ویلیام جیمز باور جهان های عدیده ای دارد، مانند جهانی که حواس ما درک می‌کند،جهان ریاضیات و منطق،جهان الهیات و… بیشتر انسان ها از میان همه جهان های باوری فقط یکی را بیشتر از بقیه واقعی می دانند و آن را انتخاب می‌کنند. اکثر انسان‌ها نیز جهانی را که از رهگذر حواس آدمی می گذرد باور می‌کنند.به نظر وی باور وقتی در بیشتر افراد شکل می‌گیرد که عواطفشان را برانگیزد یا آنان را وادار به عمل کند^[۱۶]. داشتن باور می‌تواند اثرات مثبتی در فرد ایجاد کند و حتی ممکن است بر روی جسم او نیز اثر داشته باشد.مثلاً در پزشکی اگر کسی باور داشته باشد که دارویی بر روی او اثر دارد و حال او را بهتر می‌کند حتما اینگونه خواهد شد.«در دهه ۱۹۵۰ جامعه پزشکی به عمل جراحی پی برده بود که می‌گفتند درد روی قفسه سینه مردانی که شریان هایشان مسدود شده را کاهش می‌دهد.اغلب بیمارانی که این عمل را می‌کردند ‌به این نتیجه می رسیدند که حالشان بهتر شده و دردشان کاهش یافته است. بعد اقدام به آزمایش کنترل شد. ‌به این شکل که گروهی از بیمارانی را که با ناراحتی مشابهی روبرو بودند به اتاق عمل آوردند،آن ها را بیهوش کردند روی قفسه سینه همه را برش دادند،روی نیمی از آن ها عمل صورت گرفت،اما نیمه دیگر عمل نشدند.بعد از آنکه این بیماران به هوش آمدند جملگی معتقد بودند که به یک اندازه حالشان بهتر شده است.»^[۱۷]

گفتار سوم: باور دینی

امروزه ایده تولید علم دینی در جهان اسلام ایده ای کاملاً شناخته شده است. این ایده پس ازپیروزی انقلاب اسلامی ایران و به خصوص در سال‌های اخیر در ایران مورد بحث و گفتگوهای بسیار قرار گرفته است. در این مدت تلقی های مختلفی درباره چیستی علم دینی توسط موافقین این ایده مطرح شده است .علم دینی علمی است که مبتنی بر فلسفه علم الهی شکل گیرد، فلسفه علمی که خود مبتنی بر فلسفه مطلق الهی است. (موحد ابطحی ،۱۳۹۱، ص. ۴۲ ).

علم دینی در مفهوم اراده شده از آن، متفاوت است از « علم دین» به شکل ترکیب اضافی و «علم و دین» به شکل ترکیب عطفی؛ بلکه به صورت ترکیب وصفی مورد نظر است. مراد از «علم دین»، دانش های است که عهده دار شناسایی و شناساندن دین هستند که در حوزه اسلامی، دانش هایی چون فقه، حدیث، تفسیر، کلام و مانند آن، هر یک عهده دار معرفی بخشی از محتوای دین اسلام می‌باشند و علم دین به حساب می‌آیند. با توجه به اینکه علم دینی در مفهوم تحلیلی و ترکیبی خود دارای تشابه های فراوان با کاربردهای دیگر است، ناگزیر از تبیین مفهوم علم دینی هستیم. (فکری، ۱۳۹۲، ص. ۲۷ ).

اصطلاح علم دینی ناظر بر روابط محتملی است که پژوهشگران میان دین و شاخه هایی از علوم تجربی برقرار می‌کنند. در این اصطلاح، علم می‌تواند همان علوم تجربی طبیعی باشد یا علوم تجربی انسانی؛ دین نیز می‌تواند اسلام باشد یا یهودیت و مسیحیت و جز این ها. (باقری، ۱۳۹۰، پشت جلد ).

از نظر حسین سوزنچی وقتی سخن از معنا علم دینی به میان می‌آید، اولین مطلب این است که مقصود از علم در تعبیر علم دینی چیست. این سوال ما را وارد عرصه مباحث علم شناسی می‌کند. شاید بتوان عمده بحث های درباره علم را ذیل دو تلقی از این واژه قرار داد:

۱ . علم به عنوان تک معرفتی که غالباً در قالب یک گزاره قابل بیان شدن است، که اختصاراً به آن علم به عنوان یک گزاره معرفتی می گوییم.

۲ . علم به عنوان یک نظام منسجم معرفتی حاصل از چندین گزاره که از آن به رشته علمی نیز تعبیر می شود. (سوزنچی، ۱۳۸۹، ص. ۱۵ ).

مایکل لیهی و رونالد لورا در مقاله خود با عنوان تلقین های دینی و دریچه اذهان، استدلال می‌کنند که گزاره های دینی تنها به ارجاعات عمومی غیر مادی یا مسائل و وقایعی که در یک بعد ماورایی از واقعیت وجود دارند اشاره می‌کند. لیهی و لورا در قسمت اول مقاله خود استدلال می‌کنند که گفتمان دینی به انواع دیگر گفتمان شباهت دارند به میزان وابستگی آن ها به چیزی که آن ها را ازلیات پیشین، یا گزاره های واقعی می‌نامند که غیر قابل آزمایش یا غیر قابل ابطال هستند. لیهی و لورا در مقاله خود برای ارائه یک قرائت از منطق گفتمان دینی آن را با احتمال و وابستگی که هم اکنون در ارتباط است تداوم می بخشند. (هاند، ۲۰۰۶، ص. ۸۸ ).

علم دینی در مفهوم ارده شده ازآن، متفاوت است از علم دین به شکل ترکیب اضافی وعلم ودین به شکل ترکیب عطفی؛ بلکه به صورت ترکیب وصفی مورد نظر است. مراد از علم دین دانش هایی است که عهده دار شناسایی و شناساندن دین هستند که در حوزه اسلامی، دانش هایی چون فقه، حدیث، تفسیر، کلام و مانند آن، هریک عهده دار معرفی بخشی از محتوای دین اسلام می‌باشند و علم دین به حساب می‌آیند. ترکیب اصطلاحی علم و دین نیز ‌بر مبنای‌ متفاوت دانستن حوزه معرفتی علم و دین و آغاز پرسش از امکان و یا عدم امکان تعامل این دو عرصه شناختی استوار است. در این عرصه، از نسبت های ممکن میان علم ودین سخن به میان آمده و نتایج و لوازم هر یک از نسبت های چهارگانه تطابق، تباین، تعاضد و تعارض مورد بررسی قرار می‌گیرد. اما علم دینی ‌بر اساس امکان تعاضد و تعامل علم دینی و نفی تعارض و تباین این دو پایه ریزی شده است. (فکری، ۱۳۹۱، ص. ۲۶ ).

جدایی و نزاع علم و دین یا به عبارتی عقل و دین، محصول تصوری ناصواب از نسبت علم و دین و بر این مبنا قرار دارد که عقل – درمعنای وسیع آن، که علم نیز یکی از نمودهای آن است- در مقابل دین است و معرفت بشری، بیگانه و جدای از معرفت دینی است و آنچه را که دین می‌گوید برون مرزی است، یعنی آن چیزهایی است که علم می‌گوید، لذا می‌توانند یکدیگر را ترد و نفی نماید. از نظر ایشان، کلید حل این نزاع و تقابل موهوم و آشکار کردن نسبت واقعی «عقل و دین» و «علم و دین» در گرو تعیین جایگاه و منزلت عقل در درون هندسه معرفت دینی است. تأکید ایشان بر این که عقل همگام با نقل – کتاب و سنت- تأمین کننده معرفت دینی است و چتر دین بر سر این دو منبع گسترده است، ‌به این نکته می‌ انجامد که معرفت عقلانی و دانش علمی بیرون از قلمرو معرفت دینی نیست و هرگز عقل به عنوان یکی منابع معرفت دینی در مقابل دین قرار نمی گیرد، بلکه عقل در برابر نقل است؛ نه در برابر دین. (واعظی، ۱۳۸۷، ص. ۱۰ ).

از نظر خسرو باقری گاهی تصور می شود که علم دینی علمی است که می‌خواهد پشتوانه ادعاهای علمی خود را از متون دینی استخراج کند؛ یعنی از نظر محتوایی، زمانی مدعایی پذیرفته شود که در متون دینی آمده باشد و از نظر روشی نیز متد علمی را از دین به دست آورده باشد. علم دینی ‌به این مفهوم بی معنا یا دوری است و هر چه باشد علم دینی نبوده و حداکثر یک امر دینی است زیرا گزاره های علمی داعیه های موردی و ناظر به عالم واقع هستند و با رجوع به عالم خارج و تجربه ورزی می توان صحت محتوای آن ها را دریافت. همچنین اینکه یک روش می‌تواند ما را در شناختن واقعیت یاری بکند یا خیر؛ باید در جریان به کار گیری روش معلوم شود و صرفاً به صورت نقلی نمی توان درستی یا متدلوژی را اثبات کرد. (باقری، ۱۳۷۹، ص. ۴۲ ).

اما تعبیر دیگری از علم دینی وجود دارد که برخلاف دیدگاه اول، بیانگر یک نوع استقلال بین علم و دین است و در عین حال سعی بر توازن میان این دو دارد. یعنی قول به اینکه اگر علم به روش خاص خود، در حوزه خاص خود، به نتایجی رسیده است، دین هم پیشاپیش آن نتیجه را گفته و بیان ‌کرده‌است و این ما هستیم که باید آن نتیجه را در متون دینی پیدا کنیم و آن جمع بندی علمی و دینی را متناظر باهم مطرح کنیم. ‌به این ترتیب، علم دینی گفتاری است «علمی» تا آنجا که از علم برخاسته و «دینی» است تا آنجا که در متون دینی مطرح شده است. (همان، ص. ۴۲ ).