نامه ابتدا دو بعد اصلی نظریه آِیزنگ، روانرنجورخویی[۲۰]و برونگرایی[۲۱]، را ارزیابی میکرد. سپس، بُعد روانپریشخویی[۲۲] و بعدها یک مقیاس دیگر بنام دروغسنج برای سنجش تمایلات مربوط به خوبنمایی حین تکمیل آزمون، در پرسشنامه گنجانده شود(کارنسی[۲۳] و همکاران، ۲۰۰۷). اما یکی از جامع ترین ابزارهای موجود برای سنجش عاملهای بزرگ شخصیت نسخهی تجدید نظر شدهی پرسشنامه ی شخصیتی نئو[۲۴] (NEO-PI-R) میباشد که امکان سنجش پنج عامل بزرگ و شش جنبه خاصتر در داخل هر عامل را فراهم می سازد. باید اشاره کرد مک کری و کاستا به منظور فراهم کردن امکان ارزیابی عینی مدل پنج عاملی شخصیت اقدام به ساخت پرسشنامه شخصیتی نئو[۲۵] (NEO-PI) نمودند که در خلال چهار دهه گذشته بسط و گسترش یافته است. مک کری و کاستا نخستین نسخه NEO-PI را با ۱۸۱ ماده در سال ۱۹۸۵ ارائه نمودند و سپس در ۱۹۹۲ نسخه تجدید نظر شده آن را با ۲۴۰ ماده آماده نمودند(کاستا و مک کری،b1992؛ پانایتو[۲۶] و همکاران،۲۰۰۴). تحقیقات متعدد نمایانگر ویژگی های روانسنجی مناسب و عالی نئو NEO-PI-R بود اما بهرحال به تدریج مشکلات متعددی در استفاده و کاربرد این آزمون مطرح گردید. از آن جمله ، تکمیل آن به زمانی در حدود ۴۵ دقیقه نیاز داشت و به علت زیاد بودن مادههای تست احتمال خستگی و ملال شرکت کنندگان وجود داشت. و نیز از سویی دیگر زمان طولانی که برای تکمیل پرسشنامه لازم بود می توانست احساس مورد بازجویی قرار گرفتن را در فرد ایجاد کند. این مسائل باعث کاهش کیفیت پاسخ ها می گردید. همچنین این ابزار نمی توانست در مطالعات زمینهیابی که تعداد مادهها بایستی محدود باشد، به کار گرفته شود. (هافمنز[۲۷] و همکاران، ۲۰۰۸؛ هرزبرگ[۲۸]و براهلر[۲۹]، ۲۰۰۷؛ ریمرو[۳۰] و همکاران،۲۰۱۳)
به منظور اجتناب از این مسائل و با گسترش و تحول مدل پنچ عاملی در دهههای اخیر، محققان رو به تدوین مقیاسهای کوتاه همچون پنج عاملی نئو[۳۱] NEO-FFI))، پرسشنامه پنج عاملی ۴۴ سوالی[۳۲] (BFI)، پرسشنامه ۱۰۰ توصیفگر صفات[۳۳](TDA) و نسخهی کوتاه ۴۰ سوالی آن، آوردند. این مقیاسها برای مطالعات شخصیت به سرعت محبوب شدند چرا که در بسیاری از موقعیتها نظیر مطالعات غربالگری و زمینه یابی و نیز آزمایشهای مربوط به اندازه گیری های مکرر اختصار در ابزارها دارای اولویت بود(هافمنزو همکاران، ۲۰۰۸؛ ریمرو و همکاران،۲۰۱۳). با وجود تحول ابزارهایی با فرم کوتاه، هرچند مدت زمان تکمیل این ابزارها در مقایسه با NEO-PI-R به طور قابل ملاحظهای کمتر شده است، اما زمان و سایر محدودیت ها، لزوم تحول ابزارهایی با فرم کوتاه تر و مختصرتر را پر رنگ نمود(وودز[۳۴]و هامپسون[۳۵]، ۲۰۰۵؛ فلیسون[۳۶]،۲۰۰۷).
این تجدید نظر در فرمهای ارزیابی و تحول فرمهای کوتاهتر ضروری بود چرا که در بعضی از موارد به علت فقدان ابزارهای دارای فرم کوتاه، بعضی از مولفان برای ارزیابی به سایر روشهای وارسی نظیر مصاحبههای کوتاه بسنده کردند(گاسلینگ و همکاران[۳۷] ، ۲۰۰۳). بهرحال تلاش برای استفاده از ابزارهای دارای فرم کوتاهتر در مطالعات بسیاری ادامه یافت به عنوان مثال در یک مطالعه اینترنتی جهت درجهبندی اعتماد به نفس شرکتکنندگان از یک مقیاس تک آیتمی[۳۸] استفاده کردند؛ زیرا بعید بود داوطلبان برای تکمیل پرسشنامهی چند آیتمی[۳۹] زمانی طولانی را صرف کنند(روبینز[۴۰] و همکاران، a2001). همچنین در مطالعاتی که نیاز به شرکت کنندگانی داشت که می بایستی در زمانهای متوالی خود و دیگران را درجه بندی نمایند، استفاده از مقیاسهای کوتاهتر موثرتر بود. پالهاس[۴۱]و بروس[۴۲] نیز برای بررسی ادراک بین فردی در یک مطالعه طولی، که در آن شرکت کنندگان می بایستی اعضا گروه را در چندین صفت و در زمانهای مختلف بر روی مقیاس درجه بندی، ارزیابی می نمودند، به دلیل بلند بودن مقیاس ها و خستگی احتمالی شرکت کنندگان از مقیاسهای فرم کوتاه استفاده کردند(پالهاس و بروس،۱۹۹۲).
یکی از تلاشهای اخیر برای پاسخ دادن به این نیاز یعنی تدوین و تحول ابزارهای فرم کوتاهتر در گستره ارزیابی پنج عامل بزرگ شخصیت؛ توسط گاسلینگ و همکاران(۲۰۰۳) انجام یافته است. وی و همکارانش اقدام به طراحی و ساخت یک پرسشنامهی بسیار کوتاه پنج عاملی[۴۳]با عنوان پرسشنامه دهسوالی شخصیت[۴۴](TIPI)کردند. در این پرسشنامه، برای هر عامل،۲ آیتم وجود دارد. هر آیتم دارای دو توصیفگر میباشند که این توصیفگرها براساس پرسشنامههای معتبر پنج عاملی چون
NEO-PI-R ، BFI و TDA جمع آوری شده است.
TIPI توجه محققان زیادی را به سمت خودش جلب کرده و در زمینه های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است(ارهارت [۴۵] و همکاران، ۲۰۰۹).گاسلینگ و همکاران با استفاده از روش های روانسنجی متعددی این ابزار ۱۰ سوالی را بر روی نمونه ای ۱۸۰۰ نفری اجرا نمودند. نتایج نمایانگر اعتبار همگرا و واگرا و اعتبار سازه مناسب این پرسشنامه در مقایسه با فرم های دیگر (BFI، NEO-PI-R) بود(گاسلینگ و همکاران، ۲۰۰۳). همچنین ارهارت و همکاران(۲۰۰۹) ساختار عاملی را مورد بررسی قرار دادند و نتایج توانست ۵ عامل شخصیت را از یکدیگر متمایز گرداند و به علاوهTIPI همبستگی مناسبی را با خزانه بینالمللی آیتم شخصیت[۴۶](IPIP) براساس تحلیل هم زمان نشان داده است(ارهارت و همکاران، ۲۰۰۹). پژوهش دیگری در آمریکا اعتباره سا
زه TIPI را بر اساس رابطهی این پرسشنامه با مقیاسهای عزت نفس و اجتماعی- جنسی[۴۷] تایید کرده است(جانسون[۴۸] و همکاران،۲۰۱۱). ریمرو و همکاران ویژگی های روانسنجی TIPIرا درکشور اسپانیا بررسی نموده و نشان دادند TIPIپایایی متوسط و اعتبار قابل قبولی، براساس همگرایی باNEO-PI-R و همچنین با مقیاس های بهزیستی روانی و ریسک پذیری، دارد(ریمرو و همکاران،۲۰۱۳). بهرحال به نظر می رسد که استفاده از این ابزار در ارزیابی شخصیت به عنوان یک نیاز اجتناب ناپذیر در عرصه ابزارهای فرم کوتاه از جانب مولفان پذیرفته گردیده است.
با اینکه قابلیت TIPI در بسیاری از جمعیت ها و حیطه ها بررسی شده است اما اکثریت این پژوهشها به نمونه های سالم و حیطه شخصیت نرمال محدود شده است. از آنجایی که در روانشناسی بالینی، محققان آسیب شناسی توجه ویژهای به مدل پنج عاملی شخصیت دارند و بخصوص بیشتر پژوهشها در این حیطه بر رابطه بین عوامل شخصیت و انواع اختلالات بالینی و مطرح شدن این مسئله که احتمالاً در جمعیت بالینی نیز می توان به عوامل مشابهی با جمعیت بهنجار دست یافت، وارسی ارزش TIPI نیز دارای اهمیت ویژهای می باشد(دایس[۴۹]،۱۹۹۷؛ جانق[۵۰] و همکاران،۱۹۹۹؛روتمن[۵۱] و همکاران،۲۰۰۹). گرچه تحقیقات در مورد TIPI در نمونه های بالینی انجام نگرفته است اما ویژگیهای روانسنجی NEO-FFI در طیف وسیعی از اختلالات اضطرابی، افسردگی و شخصیت بررسی شده است. در مطالعهی اشمیتز[۵۲] و همکاران (۲۰۰۰) ویژگی های روانسنجی NEO-FFI را در نمونههای بالینی(اختلال نوروتیک [۵۳] ، اختلال شبه جسمانی [۵۴] و مرتبط با استرس[۵۵]، اختلالات خلقی[۵۶]، اختلالات شخصیت[۵۷]) بررسی کردند. نتایج این پژوهش نشان داد که NEO-FFI از همسانی درونی بالایی برخوردار است و اعتبار همزمان قابل قبولی با فرم کوتاه «سیاهه نشانگان تجدید نظر شده ۹۰ مادهای»(SCL-90-R) و پرسشنامه مشکلات بین فردی[۵۸](IIP) به دست آورد. اما تحلیل عاملی اکتشافی نتوانست به عامل های اصلی دست یابد(اشمیتز[۵۹] و همکاران،۲۰۰۰). در پژوهش دیگر ساختار عاملی این مقیاس در نمونه های که شامل اختلال وحشتزدگی[۶۰](PD)، اختلال اضطراب فراگیر[۶۱](GAD)، اختلال وسواس فکری جبری[۶۲](OCD)، اختلال اضطراب اجتماعی[۶۳](SAD)، اختلال افسردگی اساسی[۶۴](MDD) بود، مورد بررسی قرار گرفته است که عامل های مشابهی با نمونه غیر بالینی به دست آوردند. همچنین عامل روان آزردهگرایی با همه اختلالها رابطه مثبتی داشته در حالی که عامل برونگرایی رابطه معکوسی با SAD و MDD، و عامل مسئولیت پذیری رابطه معکوسی با MDD و ارتباط مثبتی با GAD نشان داده است(روزلینی و بران[۶۵]، ۲۰۱۱). با توجه به وجود همبستگی بین مقیاس های TIPI و NEO-FFI این این سوال مطرح است که آیا می توان در نمونه بالینی با استفاده از پرسشنامه TIPI به نتایج مشابه با آنچه که در مورد NEO-FFI مشاهده گردیده است، دست یافت ؟
در ایران نیز، جامعترین و اصلیترین ابزار برای سنجش پنج عامل بزرگ شخصیت،NEO-PI-R
میباشد که نسخهی فارسی آن توسط گروسی فرشی تهیه و ویژگیهای روانسنجی آن بررسی و مورد تأیید قرار گرفته است. در پژوهش دیگری حق شناس (۱۳۷۸) از نمونه ی۵۰۲ نفری برای هنجاریابی این پرسشنامه استفاده کرد. نتایج پایایی و روایی در حد فرم اصلی گزارش شده است. همچنین جوشن لو و همکاران(۱۳۸۹) ساختار عاملیNEO-PI-R را مورد بررسی قرار دادند و توانستند بر اساس تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی ۵ عامل شخصیت را از یکدیگر متمایز گرداند. در پژوهش دیگری قابلیت آزمون نئو در ارزیابی سلامت روانی بررسی شد که نتایج حاکی از کارآمدی این آزمون در بررسی شاخص های مربوط به بهداشت روانی است(چلپیانلو و گروسی فرشی،۱۳۸۹). فرم کوتاه این ابزار[۶۶] (NEO-FFI) نیز، شامل ۶۰ ماده می باشد و نسخهی فارسی آن توسط روشن و همکاران(۱۳۸۶) تهیه و ویژگیهای روان سنجی آن مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج، پایایی و اعتبار قابل قبولی را نشان داده است. در پژوهش دیگری انیسی و همکاران (۱۳۹۰) نیز پایایی و اعتبار مطلوبی را برای این ابزار در نمونه دانشجویان دانشگاه افسری گزارش کردند ساختار عاملی NEO-FFI نیز در دو پژوهش(نیلفروشان و همکاران،۱۳۹۰؛ دائمی همکاران،۱۳۹۲) بررسی شده است که در کل نتوانستند به پنج عامل اصلی دست یابند. به هرحال در مورد TIPI تا به حال تحقیقی در ایران انجام نگرفته است.
گر چه در بین مولفان درمورد کارائی و صحت نتایج برگرفته از آزمون های کوتاه شخصیت تردید وجود دارد و تعدادی از محققان بر این باورند که نمی توان سازه ای نظیر شخصیت را با ابزارهایی نظیر TIPIمورد بررسی قرار داد. اما بهرحال آزمون TIPI به لحاظ توانمندیاش در ارزشیابی سریع شخصیت در شرایطی نظیر غربالگری و زمینهیابی و همچنین در سنجش همزمان متغیرهای متعدد و سایر مواردی که قبلاً مطرح گردید به عنوان یک ابزار جذاب در سالهای اخیر با مقبولیت بالایی مواجه گردیده است و انتظار می رود که استفاده از آن در سالهای آینده به سبب جذابیت آن به عنوان اندازهگیری سریع و مقرون به صرفه پنج عامل بزرگ شخصیت، به طور چشمگیری گسترش یابد، از این رو ارزیابی ارزش واقعی آن به عنوان یک ابزار اندازه گیری ضروری است. از آنجایی که مطالعات اعتباریابی مرتبط با این ابزار عمدتاً در ایالات متحده آمریکا و فرهنگ اروپایی انجام گرفته است و اگر قرار باشد که ابزاری در کشوری متفاوت با فرهنگ اولیه آن مورد استفاده قرار گیرد لزوم
ارزیابی های روانسنجی آن ابزار، ضرورتی غیر قابل اجتناب است(ریمرو و همکاران،۲۰۱۳).از این رو با توجه به تمهیدات یاد شده در مورد محدودیت بسیار زیاد زمان و منابع که امکان به کارگیری ابزار های بلند و معتبر را به محققان نمیدهد و از سوی دیگر لزوم وارسی ویژگیهای روانسنجی ابزار مذکور در کشور غیر انگلیسی زبان، و همچنین خلاء پژوهشی در زمینه بررسی شاخصهای روان سنجی TIPI در ایران و همچنین بررسی عاملهای این تست در نمونهای بالینی و غیر بالینی، مسئله اساسی پژوهش حاضر این است: که آیا پرسشنامه TIPI در نمونه های بالینی و غیر بالینی ایرانی از اعتبار و پایایی مناسبی برای ارزیابی پنج عامل بزرگ شخصیت برخوردار است.
ضرورت تحقیق
انجام بررسی های روانسنجی پرسشنامه کنونی از دو جهت دارای اهمیت است:
الف: ضرورت نظری:

1. وجود ابزاری برای سنجش سریع عوامل شخصیت می تواند امکان مطالعات غربالگری و زمینهیابی را فراهم نماید.

1. مطالعات اعتباریابی این ابزار عمدتاً در ایالات متحده آمریکا و فرهنگ اروپایی انجام شده است. بااین حال اگر قرار است TIPI تبدیل به یک ابزار پژوهشی بین فرهنگی محکم شود، باید در طیف وسیعی از فرهنگ ها و زبان ها گسترش یابد(ریمرو و همکاران،۲۰۱۳).

1. تحول و ساخت ابزار فرم کوتاه در گستره شخصیت منجر به سهولت تحقیقات مرتبط در این گستره و تحول کیفیت و کمیت این تحقیقات می گردد. و تحول این ابزار در ایران می تواند به بدنه سایر تحقیقات مرتبط با تحول ابزارهای وارسی صفات شخصیت بپیوندد و آن را غنی سازد.

ب: ضرورت عملی:

1. در مورد موقعیت های پژوهشی که با محدودیت بسیار زیاد زمان و منابع روبرو هستند و امکان به کارگیری ابزار های بلند و معتبر را به محققان نمی دهد استفاده از پرسشنامه های فرم کوتاه راه گشا خواهد بود.

1. در موقعیت های بالینی زمان از اهمیت خاصی برخوردار است. از این رو داشتن ابزاری که هم در تکمیل و هم در نمره گذاری زمان کمتری را به خود اختصاص دهد می تواند تکمیل کننده سایر روش های تشخیصی و تسهیلگری مناسب در ارزیابی های بالینی باشد.

زن

**۳۸/۰

**۲۳/۰

*۲۱/۰

**۲۵/۰-

**۵۵/۰

کل

**۲۲/۰

**۲۷/۰

**۲۳/۰

**۲۱/۰-

**۵۵/۰

جدول ‏۴‑۲۹ ضرائب همبستگی مقیاس های پرسشنامه دهسوالی شخصیت و آزمون نئو را در نمونه غیربالینی به تفکیک کل نمونه، نمونه مردان و زنان نشان می دهد. همانطوری که ملاحظه می شود در نمونه کل بین عامل برونگرایی پرسشنامه ده سوالی شخصیت و عامل برونگرایی(۶۸/۰r= ) آزمون نئو همبستگی مثبت و معنادرای بدست آمده است. این همبستگی در نمونه مردان(۶۴/۰r=) و زنان(۷۴/۰r=) نیز مشاهده می شود.
در نمونه کل بین عامل موافقت پرسشنامه دهسوالی شخصیت با عاملهای موافقت(۶۴/۰r=) و مسئولیتپذیری (۱۹/۰r=) آزمون نئو همبستگی مثبت و معنادار و با عامل روانآزردهگرایی(۲۶/۰-r=) این مقیاس همبستگی منفی و معناداری به دست آمده است. این همبستگی ها در نمونه زنان تکرار شده به طوری که بین عامل موافقت پرسشنامه دهسوالی شخصیت و عاملهای موافقت(۶۵/۰r=) و مسئولیتپذیری(۲۷/۰r=) آزمون نئو همبستگی مثبت و معنادار و با عامل روانآزردهگرایی(۳۸/۰-r=) این مقیاس همبستگی منفی و معناداری به دست آمده در حالی که در نمونه مردان فقط همبستگی بین عامل موافقت هر دو مقیاس(۶۵/۰r=) مثبت و معنادار می باشد. بطور کلی بالاترین همبستگی عامل موافقت با عامل مشابه خود (۶۴/۰r=) بوده است و کمترین همبستگی این عامل با مسئولیتپذیری آزمون نئو(۱۹/۰r=) بدست آمده است.
در نمونه کل عامل مسئولیتپذیری پرسشنامه دهسوالی شخصیت با عاملهای مسئولیتپذیری(۶۲/۰r=) ، برونگرایی (۱۶/۰r=) و موافقت(۱۶/۰r=) آزمون نئو همبستگی مثبت و معنادار و با عامل روانآزردهگرایی (۲۸/۰-r=) این مقیاس همبستگی منفی و معناداری به دست آمده است. در نمونه مردان بین عامل مسئولیتپذیری پرسشنامه دهسوالی شخصیت و عاملهای مسئولیتپذیری(۶۴/۰r=) آزمون نئو همبستگی مثبت و معنادار و با عامل روانآزردهگرایی (۳۰/۰-r=) این مقیاس همبستگی منفی و معناداری به دست آمده است. در نمونه زنان نیز بین عامل مسئولیتپذیری پرسشنامه دهسوالی شخصیت و عاملهای مسئولیتپذیری(۶۰/۰r=) آزمون نئو همبستگی مثبت و معنادار و با عامل روانآزردهگرایی (۲۸/۰-r=) این مقیاس همبستگی منفی و معناداری به دست آمده است. قابل ذکر است که بالاترین همبستگی عامل مسئولیتپذیری با عامل مشابه خود (۶۲/۰r=) بوده است و کمترین همبستگی این عامل با ابعاد برونگرایی و موافقت آزمون نئو(۱۶/۰r=) بدست آمده است که در نمونه زنان و مردان همبستگی معناداری در این دو بعد مشاهده نگردید.
در نمونه کل عامل پایداریهیجانی پرسشنامه دهسوالی شخصیت با عامل روانآزردهگرایی (۶۹/۰-r= ) آزمون نئو همبستگی منفی و معنادار و با عامل های موافقت (۲۱/۰r=) و مسئولیتپذیری (۲۲/۰r=) این مقیاس همبستگی مثبت و معناداری به دست آمده است. در نمونه زنان علاوه بر اینکه این رابطهها مشاهده می شود عامل برونگرایی نیز با عامل پایداری هیجانی همبستگی مثبتی نشان داده است. بدین ترتیب که پایداریهیجانی پرسشنامه دهسوالی شخصیت با عاملهای روانآزردهگرایی(۷۴/۰-r= ) آزمون نئو همبستگی منفی و معنادار و با عامل های برونگرایی(۲۲/۰r=)، موافقت (۲۹/۰r=) و مسئولیتپذیری (۲۲/۰r=) این مقیاس همبستگی مثبت و معناداری به دست آمده است. در نمونه مردان تنها بین پایداریهیجانی پرسشنامه دهسوالی شخصیت با عامل روانآزردهگرایی (۶۲/۰-r= ) آزمون نئو همبستگی منفی و معنادار دیده می شود. بطور کلی بالاترین همبستگی عامل پایداری هیجانی با عامل مشابه خود(۶۹/۰-r= ) بوده است که البته بین زنان(۷۴/۰-r=) و مردان (۶۲/۰-r= ) این همبستگی متفاوت است و کمترین همبستگی این عامل با موافقت آزمون نئو(۲۱/۰r=) بدست آمده است. در مردان این همبستگی معنادار مشاهده نگردید.
در نمونه کل بین عامل پذیرندگی پرسشنامه دهسوالی شخصیت با عاملهای پذیرندگی(۵۵/۰r=)، برونگرایی (۲۲/۰r=)، موافقت(۲۷/۰r=) و مسئولیتپذیری(۲۳/۰r=) آزمون نئو همبستگی مثبت و معنادار و با عامل روانآزردهگرایی (۲۱/۰-r=) این مقیاس همبستگی منفی و معناداری به دست آمده است. در نمونه زنان نیز این همبستگیها مشاهده می شود بدین ترتیب که عامل پذیرندگی پرسشنامه دهسوالی شخصیت با عاملهای پذیرندگی(۵۵/۰r=)، برونگرایی (۲۸/۰r=)، موافقت(۲۳/۰r=) و مسئولیتپذیری(۲۱/۰r=) آزمون نئو همبستگی مثبت و معنادار و با عامل روانآزردهگرایی (۲۵/۰-r=) این مقیاس همبستگی منفی و معناداری به دست آمده است. و در نمونه مردان بین عامل پذیرندگی پرسشنامه دهسوالی شخصیت و عاملهای پذیرندگی(۵۳/۰r=)، موافقت(۳۴/۰r=) و مسئولیتپذیری(۲۶/۰r=) آزمون نئو همبستگی مثبت و معناداری به دست آمده است. بطور کلی بالاترین همبستگی عامل پذیرندگی با عامل همسان خود (۵۵/۰-r=) بوده است و کمترین همبستگی این عامل با روانآزردهگرایی آزمون نئو(۲۱/۰-r=) بدست آمده است. البته در مردان این همبستگی معنادار مشاهده نگردید.
با توجه به نتایج ارائه شده در جدول ‏۴‑۲۹ و با توجه به اینکه هدف ما از اجرای آزمون نئو بررسی اعتبار همگرا (عامل های برونگرایی، موافقت، مسئولیت پذیری و پذیرندگی با عاملهای مشابه پرسشنامه ده سوالی شخصیت) و واگرا (روانآزرده گرایی با پایداریهیجانی)پرسشنامه دهسولی شخصیت بوده است، نتایج نشان می دهند که این مقیاسها همبستگی همگرایی و واگرای معناداری را در نمونه کل، زنان و مردان به دست
آوردهاند.
بنابراین فرضیه دوم تحقیق، با توجه به جنبه های همگرای و واگرای یاد شده، مورد تأیید قرار میگیرد.
جدول ‏۴‑۳۰: ضرایب همبستگی بین مقیاس های پرسشنامهTIPI) ( با مقیاس های پرسشنامه (EPQ) در نمونه غیربالینی کل(۸۳n=)

(TIPI)

۱۲/۰-

*۲۹/۰

۰۳/۰-

**۳۶/۰-

۰۱/۰

پذیرندگی
(TIPI)

۰۵/۰

۰۸/۰

۱۰/۰

۱۸/۰-

*۳۳/۰

جدول ‏۴‑۳۵ ماتریس همبستگی مقیاس های پرسشنامه ده سوالی شخصیت(TIPI) و آزمون نئو (NEO-FFI) را نشان می دهد. همان طوری که ملاحظه می شود بین برونگرایی پرسشنامه دهسوالی شخصیت و برونگرایی آزمون نئو (۶۰/۰) همبستگی مثبت ، بین عامل موافقت پرسشنامه ده سوالی شخصیت با عامل های موافقت(۴۳/۰) و برونگرایی(۲۹/۰) آزمون نئو همبستگی مثبت، بین عامل مسئولیتپذیری پرسشنامه دهسوالی شخصیت و عامل های مسئولیتپذیری(۷۰/۰) و موافقت(۳۰/۰) آزمون نئو همبستگی مثبت ، بین عامل پایداری هیجانی پرسشنامه دهسوالی شخصیت و عامل روانآزردهگرایی(۳۶/۰-) آزمون نئو همبستگی منفی و با عامل موافقت(۲۹/۰) این مقیاس همبستگی مثبت و بین عامل پذیرندگی پرسشنامه دهسوالی شخصیت با عامل پذیرندگی(۳۳/۰) آزمون نئو همبستگی مثبت و به دست آمده است. همانگونه که در نمونه غیربالینی همبستگی این عوامل با یکدیگر معنیدار مثبت و یا منفی بود در نمونه بالینی نیز می توان این ارتباط و معنی داری را مشاهده نمود. بطور کلی ارتباط بین عاملهای مسئولیتپذیری دو مقیاس (۷۰/۰r= ) بیشترین همبستگی و رابطهی عاملهای پایداریهیجانی TIPI با موافقت آزمون نئو و همچنین عاملهای موافقت TIPI با برونگرایی آزمون نئو (۲۹/۰ r=) کمترین همبستگی بوده است.
با توجه به نتایج ارائه شده در جدول ‏۴‑۳۵ و با توجه به اینکه هدف ما از اجرای آزمون نئو بررسی اعتبار همگرا (عامل های برونگرایی، موافقت، مسئولیت پذیری و پذیرندگی با عاملهای مشابه پرسشنامه ده سوالی شخصیت) و واگرا (روانآزرده گرایی با پایداریهیجانی)پرسشنامه دهسولی شخصیت بوده است، نتایج نشان می دهند که این مقیاسها همبستگی همگرایی و واگرای معناداری را در نمونه بالینی به دست آوردهاند. قابل ذکر است که باقی همبستگی ها نیز مطابق انتظار می باشد. بنابراین فرضیه دوم تحقیق، با توجه به جنبه های همگرای و واگرای یاد شده، مورد تأیید قرار می گیرد.
فرجام فرضیه دوم: با توجه به نتایج ارائه شده در جدول ‏۴‑۳۴ و جدول ‏۴‑۳۵ فرضیه دوم تحقیق در مورد اعتبار پرسشنامه ده سوالی شخصیت در نمونهی بالینی تأیید می شود.
ب) بررسی ارتباط مقیاسهای پرسشنامه TIPI با خرده مقیاسهای پرسشنامه DASS
در این قسمت با بررسی یافتههای مربوط به ارتباط مقیاسهای پرسشنامه TIPI با خرده مقیاسهای پرسشنامه DASS در دوگروه بیماران مبتلا به اختلال افسردگی و اضطرابی، فرجام فرضیه سوم را در این نمونه بالینی مشخص خواهیم کرد.
همانگونه که پیشتر و در فصل اول اشاره شد، فرضیه سوم تحقیق به شرح زیر است:
فرضیه سوم تحقیق: پرسشنامه(TIPI) در نمونه بالینی نتایجی مشابه با نتایج آزمون نئو درگروههای بالینی دارد.
جدول ‏۴‑۳۶: ضرائب همبستگی مقیاسهای پرسشنامه(TIPI) با خردهمقیاسهای پرسشنامه DASS-21 در بیماران اختلال افسردگی(۳۳n=)

پذیرندگی
(TIPI)

۲۸/۰-

۲۷/۰-

۱۶/۰

جدول ‏۴‑۳۷ ضرائب همبستگی مقیاسهای پرسشنامه دهسوالی شخصیت و خردهمقیاسهای پرسشنامه افسردگی، اضطراب و استرس را در بیماران مبتلا به اختلال اضطرابی نشان می دهد. همانطوری که ملاحظه میشود در این گروه از بیماران بین عامل برونگرایی با خرده مقیاس افسردگی (۴۲/۰-r=) همبستگی منفی و معناداری به دست آمده است. عامل دیگری که ارتباط معناداری را با خرده مقیاس های DASS-21 نشان داده پایداری هیجانی است که با دو خرده مقیاس اضطراب
(۴۲/۰-r=) و استرس(۴۵/۰-r=) پرسشنامه DASS-21 همبستگی منفی و معناداری را در این گروه از بیماران بدست آورده است. بطور کلی ارتباط بین عامل پایداریهیجانی و استرس (۴۵/۰-r= ) بیشترین همبستگی و رابطهی عامل برونگرایی با افسردگی و همچنین عامل پایداریهیجانی با اضطراب (۴۲/۰- r=) کمترین همبستگی بوده است.
فرجام فرضیه سوم: با توجه به همبستگیهای مشاهده شده بین عاملهای TIPI و نشانه های بالینی در پرسشنامههای DASS و نیز شواهد موجود در ادبیات تحقیق (کویجپرس[۲۵۱] و همکاران، ۲۰۰۵؛ و روزلینی و بران، ۲۰۱۱) می توان فرضیه سوم را مورد تائید قرار داد. در مورد این فرضیه در فصل ۵ به بحث خواهیم نشست.
بررسی اعتبار سازه
در این قسمت با بررسی یافتههای مربوط به تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی پرسشنامه TIPI در نمونه اصلی، فرجام فرضیه چهارم در این نمونه را مشخص خواهیم کرد.
همانگونه که پیشتر و در فصل اول اشاره شد، فرضیه چهارم تحقیق به شرح زیر است:
فرضیه چهارم تحقیق: پرسشنامهده سوالی شخصیت(TIPI) براساس روش تحلیل عامل اکتشافی و تأییدی پنج عامل را در نمونه های غیر بالینی ایرانی نشان می دهد.
الف) تحلیل عاملی اکتشافی
به منظور تعیین ساختار عاملی پرسشنامه ده سوالی شخصیت(TIPI) اطلاعات به دست آمده از نمونه اصلی(۳۲۲ نفر) با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی تحلیل عاملی، نخست براساس نظر تباچینک و فیدل[۲۵۲](۱۹۶۶) در همبستگی بین آیتم ها می باید حداقل چند همبستگی بالا باشد و اگر هیچ کدام از آنها به ۳۰/۰ نرسد استفاده از تحلیل عاملی با تردید مواجه می شود، بررسی همبستگی بین آیتمها نشان داد که حداقل تعداد قابل توجهی از همبستگیها مساوی یا بزرگتر از ۳۰/۰ در نمونه مورد مورد نظر مشاهده گردید از این رو تحلیل عاملی پی گرفته شد. سپس مناسب بودن دادههای به دست آمده از مطالعه برای انجام تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور آزمون کرویت بارتلت[۲۵۳] استفاده شد. در صورتی میتوان گفت دادهها برای انجام تحلیل عاملی مناسب است که مقدار این آزمون در سطح معناداری قابل قبول باشد. همانطوری که در جدول ‏۴‑۳۸ مشاهده می شود، آزمون کرویت بارتلت مقادیر کای اسکوئر را برای کل نمونه، برابر با ۷۳۲/۶۷۹، را نشان می دهد؛ این مقادیر با درجه آزادی ۴۵ در سطح ۰۰۰۱/۰P< معنی دار هستند. همچنین جهت انجام تحلیل عاملی، آزمون کفایت نمونه گیری کیزرمیر اکلین[۲۵۴](KMO) برای حصول اطمینان از کفایت حجم نمونه محاسبه شد که در کل نمونه، ۵۵/۰ است که مقدار رضایت بخش به شمار می آید. این اطلاعات در جدول ‏۴‑۳۸ نشان داده شده است.
جدول ‏۴‑۳۸: نتایج مربوط به آزمون های کرویت بارتلت و کفایت نمونه براداری تحلیل عاملی(TIPI)

عامل چهارم (موافقت)

۲ (انتقادی، ستیزه جو)، ۷ (همدلیکننده، گرم و صمیمی)

عامل پنجم (پذیرندگی)

۵ (پذیرای تجارب جدید، پیچیده)، ۱۰ (قراردادی، غیرخلاق)

ب) تحلیل عاملی تأییدی
پس از آن که تحلیل اکتشافی برای TIPI انجام شد ساختار به دست آمد از این تحلیل با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی مورد آزمون قرار گرفت.
در این مطالعه، با استفاده از مدل معادلات ساختاری میزان برازش ساختارTIPI بر اساس شاخصهای نیکویی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این شاخص ها در اینجا به اختصار معرفی می گردد.
۱-ریشه خطای میانگین مجذورات تقریبRMSEA)[259] ). این شاخص آزمون انحراف هر درجه آزادی است و برای مدل هایی که برازندگی خوبی داشته باشد کمتر از ۰۵/۰ است. و مقادیر بالاتر از آن تا ۰۸/۰ نشان دهنده خطاهای معقولی برای تقریب در جامعه متغیرهاست. به عنوان یک نقطه برش مقدار کوچکتر یا مساوی ۰۶/۰ برای برازندگی مدل مورد قبول است. این شاخص کمتر تحت تاثیر حجم نمونه است و از این نظر بیشتر مورد توجه است ( کلاین[۲۶۰]، ۱۳۸۱). براون[۲۶۱] و کادک[۲۶۲]، (۱۹۹۳) برای مدل های خوب مقدار کمتر از ۰۵/۰ برای مدل های متوسط مقادیر بین ۰۵/۰تا ۰۸/۰ و برای مدل های ضعیف مقادیر بالاتر از ۱۰/۰ را توصیه کرده اند.
۲-شاخص خوبی برازش[۲۶۳](GFI) برابر با نسبت مجموع مجذورات تفاوتها به واریانسهای مشاهده شده است. شاخص خوبی برازش تعدیل شده یا اصلاح شده[۲۶۴]AGFI) ( نیز شاخص خوبی برازش را با توجه به درجه آزادی تعدیل می کند. این دو شاخص بین صفر تا یک تغییر می کند و هر قدر که مقدار این شاخصها به عدد یک نزدیکتر باشد برازندگی بهتر است و مدل بهتر با داده ها برازش دارد ( کلاین، ۱۳۸۱). بر اساس توصیه بنتلر[۲۶۵]،۱۹۹۰ مقادیر بالاتر از۹۰/۰ نشان دهنده سطح قابل قبولی از برازش است.
۳- شاخص نرم شده برازندگی[۲۶۶]، و شاخص نرم نشده برازندگی[۲۶۷]، شاخص برازندگی فزاینده[۲۶۸] و شاخص نرم شده برازندگی مختصر[۲۶۹] به این پرسش پاسخ می دهد که مدل مورد نظر در مقایسه با سایر مدلهای ممکن از لحاظ تبیین مجموعه دادههای مشاهده شده تا چه حد خوب عمل می کند. بر اساس اظهار نظر کلاین، (۲۰۰۵) مقادیر بالاتر از ۸۰/۰ نشان دهنده برازش نسبتا خوب یا متوسط مدل و مقادیر بین ۹۰/۰ تا ۹۵/۰ بسیار عالی هستند.
۴- ریشه میانگین مجذور باقی مانده ها[۲۷۰](RMR)، ریشه دوم میانگین مجذور تفاوت های همبستگیهای ضمنی و مشاهده شده است. برای این شاخص که بین صفر تا یک تغییر می کند هیچ نقطه برشی وجود ندارد. لذا تا حد ممکن بایستی کوچک باشد( کلاین، ۱۳۸۱). بزرگ بودن این شاخص به هنگامی که سایر شاخص ها برازش خوبی را نشان می دهد ممکن است بیانگر وجود دادههای دور افتاده در داده های خام باشد. مقادیر ۸۰/۰ یا کوچکتر نشان دهنده برازش مطلوب مدل است ( هیو[۲۷۱] و بنتلر، ۱۹۹۹).
۵- شاخص برازندگی تطبیقی(CFI)[272] برازندگی مدل موجود را با مدل صفر که در آن فرض میشود متغیرهای مکنون موجود در مدل با یکدیگر همبستگی ندارند، مورد بررسی قرار می دهد و مقدار آن باید دست کم ۹۰/۰ باشد تا مدل مورد نظر پذیرفته شود ( کلاین، ۱۳۸۱، هیو وبنتلر،۱۹۹۹).
۶- مجذور خی نرم شده[۲۷۳]: از تقسیم مجذور خی بر درجه آزادی بدست می آید. مقادیر کوچکتر از ۳ نشان دهنده برازش مناسبی است ( مال ایک[۲۷۴] و همکاران، ۱۹۸۹).
جدول ‏۴‑۴۲: تحلیل عاملی تأییدی پنج عامل متخذ از تحلیل عاملی اکتشافی