دانشگاه مازندران

دانشکده علوم انسانی و اجتماعی

 

 

پایان نامه دوره کارشناسی ارشد در رشته علوم تربیتی

گرایش تاریخ و فلسفه آموزش و پرورش

 

موضوع:

تحلیل محتوایی مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم وکاربردهای آن در طراحی یک نظام تربیتی آموزشی

 

استاد راهنما:

دکتر: حجت صفار حیدری

 

استاد مشاور:
دکتر: مهدی خبازی

 

زمستان 93

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده:

این پژوهش به ‌منظور تحلیل محتوای مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم و با هدف ارائه یک مدل از نظام اخلاقی تربیتی آموزشی بر اساس مفاهیم  اخلاقی قرآن انجام گرفته است.

در این مطالعه برای بررسی داده‌ها از روش توصیفی، تحلیلی و استنتاجی استفاده شده است و سپس به روش کمی تفکیک و دسته بندی آیات، سنجش فراوانی واژگان کلیدی انجام شده است و با فن تحلیل محتوای کیفی مضامین و مفاهیم، نقاط تمرکز و جهت گیری هر کدام از عبارات و آیات با استفاده از تفسیر المیزان استخراج شده است.

یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد قرآن کریم به همه ی ابعاد اخلاق فردی، اجتماعی و زیست محیطی توجه دارد، بنابراین برای دستیابی به اخلاقی صحیح و کارآمد، می توان از قرآن کریم الگو گرفت و همچنین اخلاقی کردن انسان ها از دغدغه‌های اصلی هر نظام تربیتی و آموزشی است. بهتر است که تربیت اخلاقی متناسب با  اهداف، مبانی و روش های برگرفته از دین مبین اسلام عرضه گردد که اصلی ترین هدف تربیتی آن قرب به خدا می باشد و مطابق با این آموزه ها، مبانی توحید، فطرت، اختیار، معرفت‌پذیری انسان تبیین گردید و با توجه به این مبانی روش های تربیتی تعیین شده شامل: روش حبّ عبودی، روش موعظه و نصیحت، روش الگوسازی با بیان داستان و مثال، روش پرسش و پاسخ، امر به معروف و نهی از منکر، روش مواجه شدن با نتایج اعمال، روش تکلیف به اندازه توان، روش ایجاد انگیزه، روش تفکر و مطالعه، روش تشویق و تنبیه می باشد.

نتایج تحقیق حاکی از آن است که با توجه به بیشتر و گسترده‌تر شدن موانع، راه تربیت اخلاقی مشکل تر شده است که با الگوگیری از مفاهیم اخلاقی قرآن و اجرای راهکارهای درست تربیتی آن می‌توان به اهداف متعالی تربیت اخلاقی دست‌یافت.

واژگان کلیدی: مضامین اخلاقی، قرآن کریم، نظام تربیتی اخلاقی

فهرست

           عنوان                                                                                                      صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1.1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3

2.1 بیان مساله…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3

3.1 اهمیت و ضرورت مساله…………………………………………………………………………………………………………………… 6

4.1 اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………. 7

5.1 سوالات تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

6.1 تعریف اصطلاحات…………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

1.6.1 اخلاق…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

2.6.1 قرآن ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 8

3.6.1 تربیت…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

4.6.1 نظام تربیتی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 8

5.6.1 تربیت اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 9

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

1.2 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 11

2.2 تعریف مفهوم اخلاق………………………………………………………………………………………………………………………… 11

3.2 دیدگاه ها و مکاتب موجود در مورد اخلاق …………………………………………………………………………………… 12

3.2. 1 اخلاق توصیفى……………………………………………………………………………………………………………………………. 12

3.2. 2 اخلاق هنجارى یا دستورى………………………………………………………………………………………………………… 13

3.2. 2. 1 دیدگاه‏ها و نظریات غایت‏گرایانه ………………………………………………………………………………………….. 14

3.2. 2. 1.1کورتالیسم …………………………………………………………………………………………………………………………. 14

3.2. 2. 1.2 اپیکوریسم…………………………………………………………………………………………………………………………. 15

3.2. 2. 1.3مکتب جرمی بنتام…………………………………………………………………………………………………………….. 15

3.2. 2. 1.4مکتب استوارت میل………………………………………………………………………………………………………….. 16

3.2. 2. 1.5مکتب کمال گرایی فریدریش نیچه………………………………………………………………………………….. 16

3.2. 2. 2 دیدگاه‏ها و نظریات وظیفه‏گرایانه…………………………………………………………………………………………. 17

3.2. 2. 2. 1 مکتب کانت……………………………………………………………………………………………………………………… 17

3.2. 3 فرا اخلاق…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

3.2. 3 .1 طبیعت‏گرایی اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………. 18

3.2. 3 .2 غیرطبیعت‏گرایی اخلاقی (یا شهودگرایی)………………………………………………………………………….. 18

3.2. 3 .3 غیر شناخت‏گرایی اخلاقی‏ (یاعاطفه‏گرایى)…………………………………………………………………………. 19

4.2 دیدگاه صاحب نظران در مورد اخلاق…………………………………………………………………………………………….. 19

5.2 دیدگاه صاحب نظران مسلمان راجع به اخلاق………………………………………………………………………………. 21

2. 6 اخلاق دینی، دین، پشتوانه اخلاق…………………………………………………………………………………………………. 25
3. 7 نظام تربیتی اخلاق قرآنی………………………………………………………………………………………………………………. 26

8.2 پیشینه تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

1.8.2 پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور……………………………………………………………………………………… 28

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

1.3 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 32

2.3 روش شناسی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………… 32

3.3 جامعه آماری و نمونه………………………………………………………………………………………………………………………… 33

3 .4 ابزار جمع‌آوری داده‌ها……………………………………………………………………………………………………………………… 33

3. 5 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 34

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق

1.4 .مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 36

2.4 پرسش اول تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………….. 37

2.4. 1 مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کدامند؟……………………………………………………………………………. 37

1.2.4. 1 اخلاق فردی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 37

1.1.1.2.4 خودشناسی …………………………………………………………………………………………………………………………. 37

2.1.1.2.4 کار و تلاش …………………………………………………………………………………………………………………………. 44

3.1.1.2.4 سلامت جسم و تن ……………………………………………………………………………………………………………. 47

1.2.4. 2 اخلاق اجتماعی………………………………………………………………………………………………………………………. 50

1.2.1.2.4 پدر و مادر…………………………………………………………………………………………………………………………….. 50

2.2.1.2.4 همسر……………………………………………………………………………………………………………………………………. 52

3.2.1.2.4 فرزندان…………………………………………………………………………………………………………………………………. 53

4.2.1.2.4 معلم و راهنما………………………………………………………………………………………………………………………. 56

5.2.1.2.4 شاگردان……………………………………………………………………………………………………………………………….. 56

6.2.1.2.4 ایتام………………………………………………………………………………………………………………………………………. 57

7.2.1.2.4 مستمندان و مستضعفان……………………………………………………………………………………………………… 61

8.2.1.2.4 همسایگان…………………………………………………………………………………………………………………………….. 64

9.2.1.2.4 دشمنان و مشرکان………………………………………………………………………………………………………………. 65

10.2.1.2.4 منافقین……………………………………………………………………………………………………………………………… 57

1.2.4. 3 اخلاق محیط زیست……………………………………………………………………………………………………………….. 68

1.3.1.2.4 طبیعت…………………………………………………………………………………………………………………………………. 68

2.2.4 پرسش دوم تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………… 72

1.2.2.4 مبانی هستی شناختی و انسان شناختی …………………………………………………………………………….. 72

3.2.4 پرسش سوم تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………… 76

3.2.4 .1 اهداف تربیت اخلاقی……………………………………………………………………………………………………………… 77

1.1.3.2.4 هدف کلی…………………………………………………………………………………………………………………………….. 77

2.1.3.2.4 اهداف جزیی………………………………………………………………………………………………………………………… 78

1.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق فردی………………………………………………………………………………………………… 78

2.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق اجتماعی………………………………………………………………………………………….. 78

3.2.1.3.2.4 دستیابی به اخلاق زیست محیطی………………………………………………………………………………… 79

2.3.2.4 مبانی تربیت اخلاقی………………………………………………………………………………………………………………… 80

1.2.3.2.4 توحید…………………………………………………………………………………………………………………………………… 80

2.2.3.2.4 فطرت ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 81

3.2.3.2.4 اختیار……………………………………………………………………………………………………………………………………. 82

4.2.3.2.4 معرفت پذیری انسان……………………………………………………………………………………………………………. 83

3.3.2.4 شیوه‌های تربیت اخلاقی در قرآن…………………………………………………………………………………………… 84

1.3.3.2.4 روش حبّ عبودی……………………………………………………………………………………………………………….. 84

2.3.3.2.4 روش موعظه و نصیحت………………………………………………………………………………………………………. 85

3.3.3.2.4 روش الگوسازی با بیان داستان و مثال………………………………………………………………………………. 86

4.3.3.2.4 روش پرسش و پاسخ…………………………………………………………………………………………………………… 87

5.3.3.2.4 امر به معروف و نهی از منکر…………………………………………………………………………………………………. 88

6.3.3.2.4 روش مواجه شدن با نتایج اعمال………………………………………………………………………………………….. 88

7.3.3.2.4 روش تکلیف به اندازه توان…………………………………………………………………………………………………….. 89

8.3.3.2.4 روش ایجاد انگیزه…………………………………………………………………………………………………………………… 90

9.3.3.2.4 روش تفکر و مطالعه……………………………………………………………………………………………………………….. 91

10.3.3.2.4 روش تشویق و تنبیه………………………………………………………………………………………………………… 92

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهاد‌ها

1.5  مروری بر یافته‌های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………. 95

1.1.5  مرور یافته‌های پرسش اول…………………………………………………………………………………………………………. 95

2.1.5 مرور یافته‌های پرسش دوم………………………………………………………………………………………………………….. 96

3.1.5  مرور یافته‌های پرسش سوم……………………………………………………………………………………………………….. 97

2.5  بحث و گفتگو…………………………………………………………………………………………………………………………………… 99

3.5  محدودیت‌های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………… 100

4.5  پیشنهادات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………… 101

منابع

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 104

منابع خارجی……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 105

فهرست جداول

عنوان                                                                                                             صفحه

جدول4-1 فراوانی شاخصهای اخلاق فردی……………………………………………………………………………………………. 70

جدول 4-2 فراوانی شاخصهای اخلاق اجتماعی……………………………………………………………………………………. 71

جدول 4-3 فراوانی شاخصهای اخلاق محیط زیست…………………………………………………………………………….. 71

. مقدمه

قرآن، بی شک کتاب بزرگ اخلاقی است و یکی از اهداف اصلی اش اصلاح و تکامل اخلاق بشر می باشد،    آموزه های نظری وعملی این کتاب آسمانی، که سندی الهی و گنجینه ی معارف و اخلاق است، نظامی     می سازد که در آن، هرکس به انسان کامل اخلاقی تبدیل می شود.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه کلیک کنید